Η τρέλα ως πληρότητα

«Η τρέλα πληρεί με εικόνες το κενό της πλάνης και συνδέει τις φαντασιώσεις με την κατάφαση του ψευδούς. Άρα, κατά κάποιον τρόπο είναι πληρότητα, που ενώνει τα σχήματα της νύχτας με τις δυνάμεις της ημέρας, τις μορφές της φαντασίας με την δραστηριότητα του εν εγρηγόρσει πνεύματος, συνάπτει σκοτεινά περιεχόμενα με τις μορφές της διαύγειας. Όμως αυτή η πληρότητα δεν είναι άραγε το άκρον άωτον του κενού; Η παρουσία των εικόνων δεν προσφέρει, πραγματικά, παρά φαντασιώσεις ζωσμένες από νύχτα, σχήματα σημειωμένα στην κόχη του ύπνου, επομένως αποκομμένα από κάθε αισθητή πραγματικότητα…». Ο Φουκώ ορίζει την τρέλα ως ένα έξ-υπνο όνειρο (ξυπνητό όνειρο), ως μία ολοκληρωμένη συνάφεια της νύχτας (ονείρου, φαντασιώσεων) με τη μέρα(πραγματικότητα). Αλλά να πως τα λέει ο ίδιος: «Η τρέλα, συνενώνοντας την όραση και την τύφλωση, την εικόνα και την κρίση, τη φαντασίωση και την γλώσσα, την ημέρα και τη νύχτα, κατά βάθος δεν είναι τίποτε, γιατί εντός τους ενώνει ό,τι το αρνητικό έχουν αυτά. Όμως το παράδοξό της είναι πως αυτό το τίποτε το εκδηλώνει, το καθιστά καταφανές σε σημάδια, σε λόγια, σε χειρονομίες. Λαβυρινθώδης ενότητα της τάξης και της αταξίας, του λογικού είναι των πραγμάτων και αυτού του μηδενός της τρέλας. Τούτο γιατί η τρέλα, αν δεν είναι τίποτε, δεν μπορεί να εκδηλωθεί παρά μόνο βγαίνοντας από τον εαυτό της και αν εμφανιστεί μέσα στην τάξη του λόγου, γενόμενη δηλαδή του αντίθετου του εαυτού της». Συνεπώς, το μηδέν, το τίποτε της τρέλας είναι απόν και καθίσταται παρόν μέσω του λόγου. Η τρέλα που είναι άρνηση του λόγου μπορεί να συλληφθεί με το λόγο («έλλογη λαβή»), όταν μιλάει για τον εαυτό της, δηλαδή μέσω του λόγου, μέσω του παραληρήματος. Το παραλήρημα είναι η Ερμιόνη που (Ορέστης) παρεμβαίνει «σαν συγκροτητική μορφή του παραληρήματος». Το παραλήρημα είναι ο λόγος της τρέλας, είναι η εκφορά μιας αλήθειας από καιρό γνωστής μα καταγέλαστης (άρα οι τρελοί είναι φορείς του ιστορικά αγνοημένου, περιφρονημένου, εξόριστου, ηττημένου, που κάποτε δικαιώνεται). Εδώ θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το τραγικό σαν τον προθάλαμο της τρέλας, που είναι το τελικό, ανεπίστροφο, αδιάκοπο κατασπάραγμα της καρδιάς (στις τραγωδίες του ΙΖ αιώνα η τρέλα έλυνε το δράμα, απελευθερώνοντας την αλήθεια και ανακτώντας το πραγματικό).

Φουκώ, η ιστορία της τρέλας