Ο τρίτος δρόμος

Τα «γεράκια» τα ξέρουμε: είναι η Μέρκελ, οι τεχνοκράτες της ΕΕ και του ΔΝΤ, οι οικονομολόγοι που συνδέονται με το αμερικανικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, όλοι εκείνοι που ορκίζονται στη λιτότητα και τη μείωση των δαπανών. Η αγαπημένη τους παρομοίωση είναι ανάμεσα στο κράτος και την οικογένεια. Κανείς από τους δύο δεν πρέπει να ζει πάνω από τις δυνατότητές του.

Ξέρουμε καλά και τα «περιστέρια». Με γνωστότερους εκπροσώπους τον Πολ Κρούγκμαν και τον Τζόζεφ Στίγκλιτς, πιστεύουν πως η λιτότητα είναι αντιπαραγωγική, αφού οι περικοπές εντείνουν την ύφεση και η ύφεση αυξάνει το χρέος. Εχουν όμως κι ένα κοινό σημείο με τα «γεράκια»: και οι δύο σχολές πιστεύουν πως το χρέος δημιουργεί μακροπρόθεσμα πληθωρισμό, ιδίως αν χρηματοδοτείται με το τύπωμα χρήματος, άρα πρέπει να καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια για τον περιορισμό του.

Οπως γράφει όμως ο Φεντερίκο Ραμπίνι στη «Ρεπούμπλικα», υπάρχει και μια τρίτη σχολή οικονομικής σκέψης. Λέγεται Σύγχρονη Νομισματική Θεωρία (Modern Monetary Theory) και παρουσιάζεται ως ο αυθεντικός διάδοχος του κεϊνσιανισμού. Τα «κέντρα» της είναι το Πανεπιστήμιο του Μιζούρι στο Κάνσας Σίτι, το Bard College στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης και το Roosevelt Institute της Ουάσιγκτον. Και ο σημαντικότερος εκπρόσωπός της είναι ο Τζέιμς Γκαλμπρέιθ, γιος του διάσημου οικονομολόγου Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ, που μελέτησε την Υφεση του 1929 και υπήρξε σύμβουλος του Τζον Κένεντι. Η σχολή αυτή αμφισβητεί τα κυρίαρχα δόγματα, όπως ότι το έλλειμμα πρέπει να είναι κάτω από το 0,5% του ΑΕΠ ή ότι το χρέος δεν είναι βιώσιμο όταν είναι μεγαλύτερο από το 120% του ΑΕΠ. Τα όρια αυτά είναι τεχνητά, λένε οι «επαναστάτες» της Mmt. Οι κεντρικές τράπεζες είναι απολύτως ελεύθερες να χρηματοδοτούν τα ελλείμματα των χωρών τυπώνοντας χρήμα. Μια τέτοια παρέμβαση δεν είναι απλώς δυνατή, είναι αναγκαία, αφού μόνο έτσι εξασφαλίζεται η ανάπτυξη. Οσο για τον πληθωρισμό, συνιστά πραγματικό κίνδυνο μόνο όταν η οικονομική κατάσταση βρίσκεται στα όρια της πλήρους απασχόλησης - κάτι που ασφαλώς δεν συμβαίνει σήμερα.

Εκτός από τον Γκαλμπρέιθ, άλλοι θεωρητικοί αυτής της σχολής είναι ο ρωσικής καταγωγής άγγλος οικονομολόγος Ρόμπερτ Σκιντέλσκι - επίσημος βιογράφος του Κέινς -, ο Αυστραλός Μπιλ Μίτσελ και η Στέφανι Κέλτον, η νεότερη σε ηλικία οικονομολόγος της ομάδας. Οι αναλύσεις τους δημοσιεύονται σε μπλογκ όπως το The Daily Beast, το New Deal 2.0, το Naked Capitalism και το Firedoglake. Και τις διαβάζουν εκατομμύρια. Καμιά φορά τους προσέχουν και οι «ισχυροί»: ο Πρόεδρος Ομπάμα συμβουλεύτηκε τον Γκαλμπρέιθ προτού θέσει σε εφαρμογή τη φιλοαναπτυξιακή απάντησή του στην κρίση, ενώ συχνά-πυκνά ζητούσε τις συμβουλές του και η Νάνσι Πελόζι όταν ήταν πρόεδρος της Βουλής. Το μεγαλύτερο μέρος των οπαδών αυτής της εναλλακτικής θεωρίας είναι όμως νέοι, άνθρωποι που απορρίπτουν τη μονόδρομη σκέψη και διψούν για καινούργιες θεραπείες.