Τρίτη 26 Ιουνίου 2012

Τα φαινόμενα δεν απατούν

«Πιστεύουμε ότι ακολουθούμε ασταμάτητα τη ροή της φύσης, ενώ δεν κάνουμε τίποτε παραπάνω από το να στεκόμαστε και να μελετάμε τις μορφές μέσα από τις οποίες τη θαυμάζουμε.»
Λούντβιγκ Βιτγκενστάιν

Έχουμε την τάση να θεωρούμε ότι τα φαινόμενα απατούν. Λες και ισχύει η προϋπόθεση ότι η κοινωνία είναι αληθινή και γνήσια. Πολλές φορές, η ίδια η επιστήμη δεν είναι παρά μία τοπική παραπλάνηση που διαρκεί. Επιπλέον ξεχνάμε ότι όλα ερμηνεύονται από τον εγκέφαλό μας που αποτελεί, στην ουσία, το πιο κρίσιμο στοιχείο της μετάδοσης της πληροφορίας στη γνώση. Ζούμε σε μία κοινωνία όπου η απόκρυψη, η μεταμφίεση, η παραπλάνηση, η προσποίηση και το ψέμα είναι συνήθη, που δεν έχει καν νόημα να τα εντοπίζουμε. Και γι’ αυτόν το λόγο, εκ των πραγμάτων θεωρούμε ότι η αλήθεια είναι τόσο σπάνια. Σιγά-σιγά η εικονική πραγματικότητα τρώει μερίδια της πραγματικότητας και αυτό μας κάνει να αναρωτηθούμε κατά πόσο η πραγματικότητα δεν είναι παρά μία ψευδαίσθηση εφόσον το φαίνομαι είναι τόσο ανατρεπτικό μέσα στο είναι. Όπως δεν έχουμε όλοι πρόσβαση στη μεταμόρφωση, προσπαθούμε μέσω της μεταμφίεσης να επιδείξουμε τον εαυτό μας. Το πρόβλημα είναι αν το κάνουμε πραγματικά για τους άλλους, ή αν και πάλι ο σκοπός μας είναι στην τελική ανάλυση να πείσουμε τον ίδιο τον εαυτό μας. Μέσω της ηθικολογίας, μαθαίνουμε πόσο τα φύλα, και ειδικά τα θηλυκά, επηρεάζονται από την εμφάνιση. Με άλλα λόγια, η επίδειξη αποτελεί και μία μορφή απόδειξης. Δεν προσπαθώ να πείσω, απλώς δείχνω για να μην υποστώ το πρόβλημα της ερμηνείας. Κατά συνέπεια, είναι πιο εύκολο να είσαι ψεύτης παρά αληθινός. Μάλιστα η αλήθεια μέσα σε αυτόν τον κόσμο έχει την τάση να είναι ισόμορφη με το παράλογο. Διότι αν όλοι οι κοινωνικοί φορείς επιδιώκουν την επίτευξη μίας ισορροπίας μέσω της αλληλοδεχούμενης πλάνης, αυτός που προωθεί την αλήθεια παρουσιάζεται ως παράλογος. Θα ήταν μάλλον απλοϊκό να θεωρήσουμε ότι αυτό το νοητικό σχήμα εξηγεί την καταδίκη του Σωκράτη, αλλά σίγουρα είναι ένα από τα στοιχεία της εξήγησης. Από την άλλη πλευρά, αυτή η προσέγγιση δίνει άλλες δυνατότητες ερμηνείας του έργου του Αλμπέρ Καμί. Η επίγνωση του παραλόγου είναι ένα μέσον για την απελευθέρωση του ανθρώπου κατά τον Καμί. Μήπως αυτή η απελευθέρωση αφορά το κοινωνικό και μόνο πλαίσιο και όχι απαραίτητα και το μεταφυσικό; Όποιος εκδηλώνεται ως αληθινός δεν είναι καταδικασμένος από το κατεστημένο; Δεν θα αποτελεί ανθρώπινη εξαίρεση της κοινωνικής μίμησης; Γιατί ο Ντοστογιέφσκι έπρεπε να περάσει από τόσα δεινά για ν’ αγγίξει την ανθρωπιά της ανθρωπότητας; Διότι τα φαινόμενα απατούν; Όχι! Απλώς η κοινωνία δεν θέλει φαινόμενα, αλλά μόνο πραγματικότητες. Τα φαινόμενα τη φοβίζουν, διότι έχουν την ικανότητα ν’ αλλάξουν δραματικά και κάποτε οριστικά την πραγματικότητα. Τα φαινόμενα είναι πραγματικά, μόνο που δεν ανήκουν στην κοινωνική πραγματικότητα. Η δομή τους είναι η αλήθεια, διότι δεν μπορούν να ξεχάσουν την ανθρωπότητα. Φαίνονται παράλογα μόνο και μόνο στο βλέμμα του παρατηρητή που δεν είναι παρά η πλαστή μεταμφίεση της κοινωνίας που δεν έχει τη δυνατότητα να ξεπεράσει τον εαυτό της μέσω της μεταμόρφωσης.


κείμενο του Ν. Λυγερού

Τρίτη 19 Ιουνίου 2012

Η ταυτότητα της Ευρώπης

Θα αρχίσω μιλώντας για την πολιτιστική ταυτότητα της Ευρώπης. Η μείωση των τελωνειακών τελών δεν είναι ουσιαστική, γιατί κανείς δεν θα ρίσκαρε τη ζωή του για τη μείωση των τελωνειακών τελών. Οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να στρατευτούν για ζητήματα πολιτισμικά, θρησκευτικά ή πνευματικά.
Ο Πωλ Βαλερύ ερωτήθηκε ποια ήταν τα συστατικά της ευρωπαϊκής ταυτότητας.Σύμφωνα με αυτόν, πρέπει να στραφούμε προς το παρελθόν, για να εξετάσουμε τρεις πηγές, σε καθεμιά από τις οποίες αυτός δίνει καταρχάς το όνομα μιας πόλης· απ’ αυτές η μία δεν βρίσκεται στην Ευρώπη με τη γεωγραφική έννοια του όρου: Ρώμη, Ιερουσαλήμ και Αθήνα. Ο νόμος, η συνείδηση, η κατανόηση. Το δίκαιο, η θρησκεία, η φιλοσοφία. Ο κανόνας, η αλήθεια, η συζήτηση.
Ο Ντενί ντε Ρουζμόν έχει γράψει πολλά πάνω στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Η συνεισφορά του Χριστιανισμού ήταν αυτή της γραμμικής χρονικότητας και του νοήματος της Ιστορίας. Η Ευρώπη δεν αντιλαμβάνεται το χρόνο σαν κυκλικό. Ακόμα, η επιστήμη μπόρεσε να αναπτυχθεί επειδή οι Έλληνες άσκησαν τη φιλοσοφία, αλλά επίσης επειδή οι Χριστιανοί δέχτηκαν την ενσάρκωση. Ο φυσικός κόσμος δεν βρίσκεται σε σύγκρουση με τον πνευματικό. Από τη Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μ.Χ. έως την ατομική βόμβα, ο Ντενί ντε Ρουζμόν βλέπει μια συνέχεια. Είναι επιθυμητό να γνωρίζουμε την ύλη, ιδού επίσης αυτό που οφείλουμε εν μέρει στο Χριστιανισμό. Η εκκοσμίκευση είναι επίσης μια επινόηση χριστιανική. «Πρέπει να αποδώσουμε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ.»
Η ευρωπαϊκή ταυτότητα δεν είναι τόσο παλιά. Ο ανθρωπισμός θεώρησε έσχατο σκοπό των πράξεων μας τον ίδιο τον άνθρωπο, και όχι πια το Θεό. Αυτή η μετάλλαξη είναι φανερή στο Μονταίνιο. «Δεν υπάρχει τίποτα ωραιότερο και ορθότερο από το να παίζει κανείς το ρόλο του ανθρώπου σωστά και όπως πρέπει». Ο 18ος αιώνας επινόησε την ιδέα της αυτονομίας. Αποφασίζουμε μόνοι μας τη συμπεριφορά μας, αποφασίζουμε το νόμο στον οποίο θα υποταχθούμε.
Αυτό που πρέπει τώρα να υπογραμμίσουμε, είναι ότι ο κατάλογος αυτών που συνιστούν την Ευρώπη παραμένει ανοιχτός. Η εξερεύνηση του παρελθόντος παραμένει ανεπαρκής. Πρέπει να θέσουμε μια διαφορετική ερώτηση, που είναι: «πως οικοδομούμε την Ευρώπη;»
Η ευρωπαϊκή ιστορία χαρακτηρίζεται από μια πληθώρα κληρονομιών. Αυτό που αναφέρουμε ως κληρονομιά, είναι αυτό που αρέσει σ΄ εμάς, τους σημερινούς Ευρωπαίους. Η άποψή μας για την Ευρώπη είναι συγκαταβατική: επιλέγουμε τα στοιχεία που κρίνουμε ως θετικά, σύμφωνα με το δικό μας σύστημα αξιών... Η οικοδόμηση της Ευρώπης είναι λοιπόν ταυτολογική: δε βρίσκονται όλα μέσα στην ιστορία της Ευρώπης; Κρατάμε την ανεκτικότητα και την ισότητα, αλλά θα βρούμε επίσης τη δουλεία και τον ιμπεριαλισμό. Η Ευρώπη έχει μια τόσο πλούσια ιστορία, που για κάθε χαρακτηριστικό που ξεχωρίζουμε θα βρούμε κι ένα αντίθετο... Η Ευρώπη μοιάζει σε αυτό που ο ανθρωπισμός αποκαλούσε «ο ετερόκλητος άνθρωπος», με πολλαπλά χρώματα και ενδύματα, αν θέλετε. Η commedia dellarte θα έδινε στον Αρλεκίνο , δίχως αμφιβολία, αυτόν το ρόλο. Έχουμε την ανεκτικότητα, βέβαια, αλλά επίσης και τον προσηλυτισμό… Την κοινωνική ισότητα και την ιεραρχία.
Υπάρχουν πολλά χαρακτηριστικά της Ευρώπης. Ένα δεύτερο απόθεμα διατυπωμένο από το Ντενί ντε Ρουζμόν, είναι ότι υπάρχουν διάφορες «ξένες» συμβολές στην Ευρώπη, όπως η συμβολή των Αράβων. Μέσα στη δυτική ιστορία της αγάπης, φαίνεται πως η ευρωπαϊκή αντίληψη της αγάπης είναι εξαρτημένη από ανδαλουσιανές αντιλήψεις, διαμορφωμένες από τη συνάντηση του αραβικού, ιουδαϊκού και χριστιανικού πολιτισμού. Έχουμε το μανιχαϊσμό, ο οποίος προέρχεται από το Ιράν, και του οποίου εντοπίζουμε το θεμελιώδη ρόλο στη διαμόρφωση της σκέψης του Αγίου Αυγουστίνου που θα γίνει Πατέρας της Εκκλησίας. Το να καθορίσουμε ακόμη την ευρωπαϊκή ταυτότητα μέσα από ένα κοινό παρελθόν, αποκλείει αυτούς οι οποίοι δεν είναι αυτό το παρελθόν. Κι όμως η μετανάστευση είναι ένα χαρακτηριστικό φαινόμενο της Ευρώπης. Δε μπορούμε μόνο να αναφερόμαστε στην ιστορία ή στις ρίζες μας. Οφείλουμε να σκεφτούμε την ευρωπαϊκή ταυτότητα ως άλλο πράγμα από μια κληρονομιά.
Αυτή η ταυτότητα δεν πρέπει να θεμελιωθεί λιγότερο στο παρελθόν, και περισσότερο στο παρόν; Η Ευρώπη έχει μια ψύχωση με το παρελθόν της, με τα «ζητήματα μνήμης». Η Ημέρα της Ευρώπης είναι έτσι στριμωγμένη ανάμεσα σε δύο άλλες ημέρες, την 8η Μαΐου για το τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, και τη 10η Μαΐου για το τέλος της δουλείας. Θα μείνουν αρκετές μέρες στο ημερολόγιο για νέες επετείους; Γιορτάζουμε επετείους περισσότερο απ’ ό,τι δρούμε. Χρείαζεται πάντα να θυμόμαστε; Κάθε ανάμνήση είναι καλή; Δεν είναι αυτή η γνώμη του Νίτσε στους Ανεπίκαιρους Στοχασμούς, για παράδειγμα. Και θα μπορούσαμε να προσθέσουμε επιπλέον πως και οι πόλεμοι τροφοδοτούνται επίσης από το χρέος στη μνήμη… Το χρέος μπορεί να είναι κάτι άλλο από το χρέος της δικαιοσύνης;
 Η απαρίθμηση των πολιτισμικών συστατικών της Ευρώπης παραμένει μια μη ικανοποιητική μεθοδολογία, ακόμα κι αν ο διανοούμενος βρίσκει σε αυτήν ένα προνομιούχο λειτούργημα. Καθένας από εμάς είναι φορέας πολλαπλών ταυτοτήτων. Ανήκουμε σε πολυάριθμα σύνολα. Καθένας από εμάς είναι είτε άντρας, είτε γυναίκα. Είμαστε Γάλλοι, Ευρωπαίοι, έχουμε επίσης μια χώρα καταγωγής: η δική μου χώρα καταγωγής είναι η Βουλγαρία, το οποίο δεν με εμποδίζει να αισθάνομαι επίσης Γάλλος. Έχουμε επίσης μια δουλειά, ένα επάγγελμα… Και όλο αυτό δεν μας δημιουργεί κανένα πρόβλημα. Κανείς δεν αισθάνεται παράλυτος ή εξαντλημένος από αυτές τις πολλαπλές ταυτότητες! Αυτό είναι γοητευτικό. Το να ανήκει σε μια πληθώρα ταυτοτήτων κάνει τον άνθρωπο ένα ζογκλέρ. Ποιο νόημα δίνουμε στη λέξη ταυτότητα; Πρέπει να διακρίνουμε πολλά επίπεδα ταυτοτήτων. Το επίπεδο το πιο άμεσο, αυτό που αποκαλούμε πολιτισμικό με τη στενή έννοια, είναι πιο κοντά μας απ’ ό,τι η Ευρώπη. Βρισκόμαστε εδώ σε ένα επίπεδο ενδοευρωπαϊκό. Η γλώσσα που μιλάμε είναι η γαλλική. Η γαλλική γλώσσα είναι φορέας ενός πολιτισμού, ενός τρόπου να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και τους ανθρώπους… Κι όμως, η γλώσσα δε συμπίπτει πια με το έθνος, διότι οι Λουξεμβούργιοι, στην πλειοψηφία τους, μιλούν επίσης γαλλικά. Υπάρχει επίσης όλο αυτό που συνιστά μέρος της προσωπικής μας παιδικής ηλικίας, η μουσική που ακούσαμε και τα τοπία που είδαμε, όλο αυτό διαμορφώνει μια ταυτότητα. Εμείς αναγνωρίζουμε αυτήν την ταυτότητα σαν δική μας.
Δεύτερον, υπάρχει το επίπεδο που συγκροτούν από κοινού πολλές πολιτισμικές ταυτότητες, εξίσου ενδοευρωπαϊκές. Η πιο μεγάλη ταυτότητα είναι για παράδειγμα το έθνος. Το έθνος ορισμένες φορές ήθελε να αφομοιώσει τους πληθυσμούς και τις περιοχές: Η ιακωβίνικη Γαλλία επιχείρησε να εξαλείψει τις τοπικές γλώσσες. Αλλά η Ευρώπη πρέπει να εκφράζει τα στοιχεία που τη συγκροτούν μέσα στην επανένωση και την αναγνώριση των διαφορών. Δεν απαιτούμε από τους Ευρωπαίους να παραιτηθούν από τις πολλαπλές τους ταυτότητες. Άρα η Ευρώπη είναι, από αυτή την άποψη,  ένα σχέδιο που προσθέτει μια επιπλέον ταυτότητα σε αυτές που ήδη υπάρχουν. Αυτό είναι ένα ακόμα χαρακτηριστικό της Ευρώπης: προσθέτει μια στρώση σε αυτό που ήδη υπάρχει! Δεν πρόκειται να αναγνωρίσουμε αυτή ή την άλλη πτυχή, αλλά να αναγνωρίζουμε το γεγονός ότι υπάρχουν πολλές. Στο θέμα της θρησκείας, δεν θα λέμε «η Ευρώπη είναι χριστιανική», διότι η Ευρώπη μπόλιασε το Χριστιανισμό με προηγούμενες θρησκείες, το οποίο έδωσε την «Καινή Διαθήκη» για παράδειγμα. Η Ευρώπη αφιέρωσε το χρόνο της στη μετάφραση μιας γλώσσας που δεν ήταν δική της, όπως το έδειξε ο Ρεμύ Μπραγκ στο Ευρώπη, ο ρωμαϊκός δρόμος (Europe, la voie romaine). Επανερμηνεύουμε έναν πολιτισμό μέσα σε έναν άλλο: οι ευρωπαϊκοί πολιτισμοί, στην Αναγέννηση, καταδύονται πάλι στα ελληνικά και στα λατινικά… Και αυτό δεν άρχισε στην Αναγέννηση! Ο Θωμάς ο Ακινάτης αφομοιώνει τον Αριστοτέλη, ο Άγιος Αυγουστίνος τον Πλωτίνο κ.λ.π. Οι Ευρωπαίοι έχουν μια καταπληκτική ικανότητα να μετατρέπουν τις έννοιες, να τις ιδιοποιούνται.
Το ανώτερο όπλο που χρησιμοποίησαν οι Ευρωπαίοι για να κατακτήσουν τον κόσμο, δεν ήταν τόσο το μπαρούτι και το τουφέκι (μισή ώρα χρειαζόταν για να ξαναγεμίσει κανείς ένα τουφέκι τον 16ο αιώνα…) όσο η ευελιξία του πνεύματος, η ικανότητα να αυτοσχεδιάζεις πάνω στο πετσί  του άλλου, για να τον κατακτήσεις και να τον υποτάξεις καλύτερα. Ένα θεωρητικό σύστημα δημιουργήθηκε από το 14ο αιώνα για τα πλεονεκτήματα και τα ελαττώματα του πλουραλισμού. Το 18ο αιώνα, ο Βολταίρος, κατά τη διαμονή του στο Λονδίνο, θαυμάζει την ανεκτικότητα η οποία βασιλεύει ανάμεσα στις διαφορετικές ενορίες. Γράφει στις Φιλοσοφικές επιστολές (Lettres philosophiques): «Αν έχετε μόνο μια θρησκεία είναι τυραννία, αν έχετε δύο είναι εμφύλιος πόλεμος, αν έχετε τριάντα είναι ο καλύτερος κόσμος.» Ο πλουραλισμός διδάσκει την ανεκτικότητα. Οι Ευρωπαίοι πρέπει να συνεχίσουν να τροφοδοτούνται από αφηγήσεις ταξιδιών και να θεραπεύουν το φανατισμό. Ο Ντέιβιντ Χιούμ έθεσε την εξής ερώτηση: πως εξηγούνται οι πρόοδοι της επιστήμης στην Ευρώπη; Γιατί αυτό δε συνέβη τόσο πολύ αλλού; Ο Χιουμ συγκρίνει την Ευρώπη και την Κίνα, η οποία παρήγαγε πολυάριθμες τεχνολογικές καινοτομίες. Αν και θαυμάζει την Κίνα για τη θρησκεία της (δίχως ιερείς, δίχως Θεό), ο Χιουμ βλέπει σε αυτή μια κοινωνία στάσιμη. Γιατί η Κίνα δε μπήκε στο δρόμο της προόδου; Η Ευρώπη είναι τεμαχισμένη. Η παράδοξη δύναμη της Αρχαίας Ελλάδας, είναι η απομόνωση των Πόλεων στο ξεκίνημα, βουνά και ακτές τα οποία καθιστούσαν αδύνατη την ενοποίηση. Ο ανταγωνισμός των Πόλεων ευνοεί το κριτικό πνεύμα. Αυτό το πνεύμα της άμιλλας εκδηλώνεται επίσης στο εσωτερικό μιας Πόλης όπως η Αθήνα, όπου τα άτομα αναμετρώνται μπροστά στα δικαστήρια και αναπτύσσουν ρητορικές τεχνικές για να νικήσουν. Ο Καντ εντοπίζει κι αυτός στην ανταγωνιστικότητα την κινητήρια δύναμη της ανθρώπινης προόδου: αυτός αντιπαραθέτει τη γαλήνη και τη βουκολική ζωή των βοσκών της Αρκαδίας (berges d’ Arcadie) στην επιθυμία να νικήσεις τον άλλον – είτε πρόκειται για ερωτικές κατακτήσεις είτε για τις μελλοντικές βιομηχανικές κατακτήσεις! Η Ευρώπη είναι μια Ελλάδα σε μεγαλύτερη κλίμακα, εξέλιξη της αρχής της διαφοράς. Οι εθνικοί ανταγωνισμοί υπήρξαν η κινητήρια δύναμη της Ευρώπης.
 Δεν υπάρχει λόγος ευαγγελικός στην Ευρώπη. Ακόμα και το Ευαγγέλιο δεν είναι ένας λόγος ευαγγελικός. Ανακαλύπτεις ότι ο άλλος μπορεί να σκεφτεί το ίδιο καλά με σένα. Αυτή η ανακάλυψη συνιστά ένα τεράστιο βήμα προς το οικουμενικό, διότι μας επιτρέπει να σκεφτούμε και να μιλήσουμε μέσα σε έναν οικουμενικό ορίζοντα.
Η άμιλλα και το κριτικό πνεύμα βρίσκονται εγγεγραμμένα στο ευρωπαϊκό σχέδιο. Ακόμα και ο Ρουσσώ  το συνέλαβε αυτό με τη «γενική βούληση». Αυτή δεν είναι ούτε μια απόλυτη βούληση, ούτε μια πρόσθεση όλων των βουλήσεων. Ο Ρουσσώ επιμένει στο «άθροισμα των μικρών διαφορών». Ανακαλύπτουμε μια οπτική γωνία στην οποία φτάνουμε αποσπώμενοι από εμάς τους ίδιους: Ο Ρουσσώ περιλαμβάνει τη δική μου οπτική γωνία και εκείνη του άλλου μέσα στη βούληση της ομάδας. Στην Κριτική της κριτικής δύναμης, ο Καντ ονομάζει «κοινή λογική» («sens commun») την ικανότητα του ατόμου να σκέφτεται σα να βρισκόταν στη θέση ενός άλλου. Αυτή είναι μια αυθεντική χρήση του όρου, ενδεικτική μιας απαίτησης που δεν είναι μόνο φιλοσοφική.
Η Ευρώπη είναι ό τρόπος συνύπαρξης των διαφορετικών συστατικών. Ξεχωρίζουμε έτσι από άλλα σύνολα, το κινέζικο, το αμερικάνικο, το ρωσικό, καθώς διατηρούμε την ικανότητα να ενσωματώνουμε ορισμένα από τα στοιχεία τους. Υπάρχουν σαράντα έθνη στο ευρωπαϊκό έδαφος.
 Πέραν από αυτό το επίπεδο, αυτό του να ξέρεις να ζεις μες τη διαφορά, έχουμε και το να ξέρεις να ζεις τις διαφορές. Η ιδέα της Ευρώπης δεν είναι άρα να δημιουργήσουμε ένα ευρωπαϊκό έθνος, αλλά μια συνύπαρξη εθνών τα οποία ανήκουν στην Ευρώπη.
Ένα άλλο επίπεδο είναι το υπέρ-ευρωπαϊκό επίπεδο: όχι πλέον αυτό του χώρου της συζήτησης, αλλά αυτό των μεγάλων πολιτικών και ηθικών αρχών, που τις έχουμε σαν κανόνες ζωής. Αυτές είναι τα δικαιώματα του ανθρώπου, το κράτος δικαίου, η ισότητα απέναντι στο νόμο, η ελευθερία του ατόμου και η ανεξαρτησία της έρευνας της αλήθειας κόντρα σε ιδεολογικούς εξαναγκασμούς. Αυτά τα πράγματα έχουν έναν οικουμενικό προσανατολισμό και δεν μπορούμε να αποκλείσουμε κανέναν από το ευρωπαϊκό σχέδιο. Διότι όλοι καλούνται, σύμφωνα με τους Ευρωπαίους, να μοιραστούν αυτές τις αρχές και αυτές τις αξίες. Η αρχή της συνύπαρξης των διαφορών, αυτή είναι η αρχή της Ευρώπης.
 Κάποια πρακτικά συμπεράσματα φτάνοντας προς το τέλος! Οι εικοσάχρονοι πρέπει να έχουν πεποιθήσεις… αλλιώς ποιος θα τις έχει;
 Τι ποιο χρήσιμο στην Ευρώπη από το να μαθαίνουμε ξένες γλώσσες; Στις τάξεις προετοιμασίας της φιλολογικής κατεύθυνσης, ξεχνάμε τη δεύτερη ζωντανή γλώσσα. Θα έπρεπε να υπογράψουμε μια έκκληση που να απαιτεί τη διατήρηση της δεύτερης γλώσσας στη χρονιά του khagne. Η Ευρώπη απαιτεί τα μέλη της να μιλήσουν περισσότερες γλώσσες. Τα αγγλικά δεν είναι μια ξένη γλώσσα, αλλά μια διεθνής βοηθητική γλώσσα. Όλος ο κόσμος πρέπει να ξέρει να χρησιμοποιεί τα αγγλικά, όχι μόνο οι Ευρωπαίοι: η γνώση των αγγλικών δεν έχει τίποτα το ιδιαιτέρως ευρωπαϊκό. Τα γερμανικά, τα ισπανικά ή τα πολωνικά είναι πιο απαραίτητα.
Οι υποτροφίες Erasmus μόλις μειώθηκαν στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό… Πόσους φοιτητές αφορούν αυτές; Ένα μικρό τρία τοις εκατό…
Η διακρατική τηλεόραση, όπως η Arte, είναι ένα σπάνιο επίτευγμα στην Ευρώπη. Από την ισπανική πλευρά, υπήρχαν τα μέσα για τη δημιουργία ενός γάλλο-ισπανικού καναλιού, αλλά από τη γαλλική πλευρά δεν υπήρξε ενδιαφέρον.
Το εγχειρίδιο της κοινής γάλλο-γερμανικής ιστορίας είναι μια καλή πρωτοβουλία. Δεν είναι ανάγκη να αναζητούμε τη συναίνεση, μπορούμε να εκθέσουμε τη διαφωνία. Αν υπάρχουν διαφορές, μαθαίνουμε πράγματα. Πότε θα έχουμε ένα εγχειρίδιο της γάλλο-αλγερινής ιστορίας; Φοβάμαι όχι άμεσα.

Το παραπάνω κείμενο  εκφωνήθηκε από τον ΤσβετάνΤοντόροφ την 9η Μαΐου 2006, ημέρα της Ευρώπης

Τρίτη 12 Ιουνίου 2012

Ο Διάβολος είναι ομοφυλόφιλος

Στην Ευρώπη της Αναγέννησης, η πυρά ήταν ο προορισμός για τα τέκνα της Κολάσεως, τα οποία άλλωστε ήταν δημιουργήματα της. Η Αγγλία τιμωρούσε με φριχτό θάνατο όσους είχαν σεξουαλικές σχέσεις με ζώα, Εβραίους ή άτομα του ίδιου φύλου.
Οι ομοφυλόφιλοι στην Αμερική, με εξαίρεση τα βασίλεια των Αζτέκων και των ΄Ινκα, ήταν ελεύθεροι. Ο κατακτητής Βάσκο Νούνιεθ ντε Μπαλμπόα έλυνε τα πεινασμένα σκυλιά πάνω στους Ινδιάνους που επιδίδονταν με απόλυτη φυσικότητα σ' εκείνη την ανωμαλία. Ο ίδιος πίστευε πως η ομοφυλοφιλία ήταν μεταδοτική. Πέντε αιώνες αργότερα, άκουσα να λέει το ίδιο και ο αρχιεπίσκοπος του Μοντεβίδεο.
Ο ιστορικός Ρίτσαρντ Νίξον ήξερε πως αυτή η διαστροφή ήταν μοιραία για τον Πολιτισμό: "Ξέρετε τι έπαθαν οι Έλληνες; Η ομοφυλοφιλία τους κατέστρεψε! Αυτό είναι βέβαιο. Ο Αριστοτέλης ήταν ομοφυλόφιλος. Όλοι το γνωρίζουμε. Το ίδιο και ο Σωκράτης. Και ξέρετε τι έπαθαν οι Ρωμαίοι; Οι τελευταίοι έξι αυτοκράτορες ήταν αδερφές..."
Ο Αδόλφος Χίτλερ, που είχε αναλάβει να εκπολιτίσει τον κόσμο, είχε πάρει δραστικά μέτρα για να σώσει τη Γερμανία από τον κίνδυνο αυτό. Οι εκφυλισμένοι ένοχοι του απεχθούς εγκλήματος εναντίον της φύσης ήταν υποχρεωμένοι να φορούν ένα ροζ τρίγωνο. Πόσοι πέθαναν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης; Κανείς δεν έμαθε.
Το 2001, η γερμανική κυβέρνηση αποφάσισε να συμπεριλάβει τους ομοφυλόφιλους στα θύματα του Ολοκαυτώματος. Η παράλειψη αυτή άργησε μισό και πλέον αιώνα.

Εδουάρδο Γκαλεάνο, Καθρέφτες

Δευτέρα 11 Ιουνίου 2012

Ο Διάβολος είναι ξένος

Το ενοχόμετρο δείχνει ότι ο μετανάστης έρχεται να μας κλέψει τη δουλειά, και το κινδυνόμετρο ανάβει κόκκινο.
Αν είναι φτωχός, νέος και όχι λευκός, ο παρείσακτος που έρχεται από το εξωτερικό χαρακτηρίζεται από την πρώτη στιγμή άθλιος, ανυπάκουος, απειθάρχητος. Ούτως η άλλως, κι αν δεν είναι φτωχός, ούτε νέος, ούτε μελαψός, πάλι οφείλουμε να είμαστε καχύποπτοι, γιατί έρχεται διατεθειμένος να δουλέψει διπλάσιες ώρες για τα μισά λεφτά.
Ο πανικός για την απώλεια της εργασίας είναι ένας από τους ισχυρότερους φόβους μεταξύ των φόβων που μας κυβερνούν τη σημερινή εποχή του φόβου, και ο μετανάστης είναι ο πρώτος που θα κατηγορηθεί ότι φέρει την ευθύνη της ανεργίας, τη μείωση του ημερομίσθιου, τη δημόσια ανασφάλεια και άλλα φοβερά δεινά.
Παλιά, η Ευρώπη άδειαζε στο Νότο στρατιώτες, βαρυποινίτες και πεινασμένους χωρικούς. Εκείνοι οι πρωταγωνιστές της αποικιοκρατικής περιπέτειας πέρασαν στην Ιστορία ως ταξιδιωτικοί πράκτορες του Θεού. Ήταν ο πολιτισμός που είχε βαλθεί να σώσει τον κόσμο από τη βαρβαρότητα.
Τώρα, το ταξίδι γίνεται αντίστροφα.
Όσοι έρχονται, ή προσπαθούν να έρθουν, από το Νότο στο Βορρά, είναι πρωταγωνιστές των αποτυχημένων εκείνων αποικιοκρατικών πειραμάτων, και θα περάσουν στην ιστορία σαν αγγελιαφόροι του Διαβόλου. Είναι η βαρβαρότητα που ορμάει στον Πολιτισμό.

Εδουάρδο Γκαλεάνο, Καθρέφτες

Κυριακή 10 Ιουνίου 2012

Ο Διάβολος είναι φτωχός

Στις σημερινές πόλεις, τα τεράστια κλουβιά με τους φυλακισμένους του φόβου, τα φρούρια ονομάζονται σπίτια και τα ρούχα μοιάζουν με στολές.
Κατάσταση πολιορκίας. Μην εμπιστεύεστε, μην εφησυχάζετε, μην αφαιρείστε. Οι αφέντες του κόσμου κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Οι ίδιοι, που ατιμώρητα βιάζουν τη φύση, αρπάζουν χώρες, κατακλέβουν μισθούς και δολοφονούν πλήθη, μας προειδοποιούν να είμαστε προσεκτικοί. Οι επικίνδυνοι παραμονεύουν κουλουριασμένοι στα άθλια περίχωρα της πόλης, αναμασώντας το φθόνο και καταπίνοντας την οργή τους.
Οι φτωχοί: οι κακομοίρηδες, βορά των πολέμων, οι έγκλειστοι των φυλακών, τα διαθέσιμα εργατικά χέρια, τα χέρια μιας χρήσης.
Η πείνα, που σκοτώνει σιωπηλά, σκοτώνει όσους δεν έχουν φωνή. Οι ειδικοί, οι πτωχολόγοι, μιλούν αντί γι' αυτούς, για να μας ενημερώσουν πού δεν δουλεύουν, τι δεν τρώνε, πόσο δεν ζυγίζουν, πόσο ψηλοί δεν είναι, τι δεν έχουν, τι δεν σκέφτονται, τι δεν ψηφίζουν, τι δεν πιστεύουν.
Μας απομένει μόνο να μάθουμε για ποιον λόγο οι φτωχοί είναι φτωχοί. Μήπως γιατί η πείνα τους μας θρέφει και η γύμνια τους μας ντύνει;

Εδουάρδο Γκαλεάνο, Καθρέφτες

Πέμπτη 7 Ιουνίου 2012

Ο Διάβολος είναι γυναίκα

Το βιβλίο Malleus Maleficarum, που επίσης αποκαλείται Το σφυρί των μαγισσών, συμβούλευε τον ανήλεο εξορκισμό του δαίμονα που έχει στήθη και μακριά μαλλιά.
Το έγραψαν δύο Γερμανοί ιεροεξεταστές, ο Χάινριχ Κράμερ και ο Γιάκοπ Σπρένγκερ, κατά παραγγελία του πάπα Ιννοκέντιου Η', και αποτελεί τη νομική και θεολογική βάση για τα δικαστήρια της Ιεράς Εξέτασης.
Οι συγγραφείς αποδείκνυαν πως οι μάγισσες, που ήταν το χαρέμι του Σατανά, εκπροσωπούσαν την πραγματική φύση της γυναίκας, γιατί "κάθε είδος μαγείας προέρχεται από τη σαρκική λαγνεία, που στις γυναίκες είναι ακόρεστη". Και προειδοποιούσαν ότι η επαφή με τα ωραία αυτά πλάσματα, που μάγευαν τους άντρες, ήταν μιαρή και θανατηφόρα, κι ότι τους προσέλκυαν (σφύριγμα φιδιού, ουρά σκορπιού), επιδιώκοντας το χαμό τους.
Αυτό το εγχειρίδιο εγκληματολογίας συμβούλευε να υπόκεινται σε βασανιστήρια όλες οι ύποπτες για μαγεία. Αν ομολογούσαν, τους άξιζε η φωτιά. Αν δεν ομολογούσαν, επίσης, γιατί μόνο μια μάγισσα με τη βοήθεια του εραστή της, του Διαβόλου, μπορούσε να υπομείνει παρόμοιο μαρτύριο χωρίς να λυθεί η γλώσσα της.
Ο πάπας Ονώριος Γ' ήταν κατηγορηματικός: "Οι γυναίκες δεν πρέπει να μιλούν. Στα χείλη τους υπάρχει το στίγμα της Εύας, που ήταν η αιτία για το χαμό των ανδρών."
Οχτώ αιώνες αργότερα, η Καθολική Εκκλησία συνεχίζει να τους αρνείται τον άμβωνα.
Ο ίδιος πανικός κάνει τους μουσουλμάνους φονταμενταλιστές να ακρωτηριάζουν τα γεννητικά όργανα των γυναικών και να τους σκεπάζουν τα πρόσωπα.
Και οι ορθόδοξοι Εβραίοι ξεκινούν τη μέρα τους μουρμουρίζοντας, όλο ανακούφιση, που ξέφυγαν τον κίνδυνο: "Ευχαριστώ, Κύριε, που δεν με έκανες γυναίκα."

Εδουάρδο Γκαλεάνο, Καθρέφτες

Τετάρτη 6 Ιουνίου 2012

Ο Διάβολος είναι μαύρος

Όπως η νύχτα και η αμαρτία, έτσι και ο μαύρος εχθρεύεται το φως και την αθωότητα.
Στο πασίγνωστο ταξιδιωτικό βιβλίο του, ο Μάρκο Πόλο αναφέρθηκε στους κατοίκους της Ζανζιβάρης: "Είχαν μεγάλο στόμα, πολύ χοντρά χείλη και μύτη πιθήκου. Ήταν γυμνοί και τελείως μαύροι, έτσι ώστε, αν τους έβλεπε κανείς σε οποιοδήποτε άλλο μέρος της γης, θα νόμιζε ότι ήταν διάβολοι."
Τρεις αιώνες αργότερα στην Ισπανία, ο Εωσφόρος, βαμμένος μαύρος, έκανε την εμφάνιση του στις θεατρικές σκηνές και τις εξέδρες στα πανηγύρια. Η Αγία Θηρεσία δεν μπόρεσε ποτέ να τον ξεφορτωθεί. Μια φορά στάθηκε πλάι της, "ήταν ένας απαίσιος μικρός νέγρος". Άλλη φορά τον είδε να ξεπηδά από την κόκκινη φλόγα ενός μαύρου κορμιού, που έτυχε να καθίσει πάνω στο προσευχητάρι της και της έκαψε τις προσευχές.
Στην Αμερική, η οποία έκανε εισαγωγή χιλιάδες σκλάβους, γνώριζαν πως στις φυτείες ο Σατανάς χτυπούσε τα τύμπανα για να καλέσει σε ανυπακοή, κι έβαζε στα κορμιά των αμαρτωλών παιδιών του τη μουσική, τα κουνήματα και το τρέμουλο. Ακόμα και ο φτωχός και ταλαίπωρος γκάουτσο Μαρτίν Φιέρο ένιωθε καλύτερα σε σύγκριση με τους μαύρους: "Αυτούς τους έφτιαξε ο Διάβολος για προσάναμμα στην Κόλαση", έλεγε.

Εδουάρδο Γκαλεάνο, Καθρέφτες

Τρίτη 5 Ιουνίου 2012

Ο Διάβολος είναι Εβραίος

Ο Χίτλερ δεν επινόησε τίποτα. Εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια οι Εβραίοι είναι οι ασυγχώρητοι δολοφόνοι του Ιησού, και οι υπαίτιοι για όλα τα δεινά.
Πώς είπατε; Ο Ιησούς ήταν Εβραίος; Και οι δώδεκα Απόστολοι και οι τέσσερις Ευαγγελιστές; Τί λέτε; Δεν είναι δυνατόν. Δεν υπάρχει πλέον καμία αμφιβολία, η αλήθεια αποκαλύφθηκε: ο Διάβολος υπαγορεύει μαθήματα στις συναγωγές, και οι Εβραίοι συνεχίζουν όπως πάντα να ιεροσυλούν με την όστια, να δηλητηριάζουν το αγιασμένο ύδωρ και να προκαλούν πτωχεύσεις και επιδημίες.
Μολονότι η Αγγλία τους έδιωξε το 1290, χωρίς να αφήσει ούτε έναν, αυτό δεν εμπόδισε τον Μάρλοου και τον Σαίξπηρ, που πιθανόν να μην είχαν δει ποτέ τους Εβραίο, να δημιουργήσουν πρόσωπα πιστά στην καρικατούρα του αιμοδιψούς παράσιτου και του φιλοχρήματου τοκογλύφου.
Αυτοί οι καταραμένοι, που κατηγορήθηκαν ότι υπηρετούσαν το Κακό, διέσχισαν τους αιώνες από διωγμό σε διωγμό και από σφαγή σε σφαγή. Μετά την Αγγλία τούς έδιωξε η Γαλλία, η Αυστρία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, καθώς και πολλές ελβετικές, γερμανικές και ιταλικές πόλεις. Στην Ισπανία έζησαν δεκατρείς αιώνες. Φεύγοντας, πήραν μαζί τα κλειδιά των σπιτιών τους. Μερικοί τα έχουν ακόμα.
Η τεράστια σφαγή που οργάνωσε ο Χίτλερ ήταν το αποκορύφωμα μιας παλιάς ιστορίας.
Το κυνήγι των Εβραίων ήταν πάντα ευρωπαϊκό σπορ.
Τώρα οι Παλαιστίνιοι, που δεν το εξασκούσαν ποτέ, πληρώνουν τα σπασμένα.

Εδουάρδο Γκαλεάνο, Καθρέφτες 

Δευτέρα 4 Ιουνίου 2012

Ο Διάβολος είναι μουσουλμάνος

Ο Δάντης ήξερε πως ο Μωάμεθ ήταν τρομοκράτης. Γι' αυτό και τον τοποθέτησε σε έναν από τους κύκλους της Κόλασης, να τον σουβλίζουν αιώνια. Ο ποιητής γράφει στη Θεία Κωμωδία: "Τον είχαν τρυπήσει, από το πιγούνι μέχρι κάτω χαμηλά..."
Στο Βατικανό, οι πάπες είχαν διαπιστώσει πως οι μουσουλμανικές ορδές που ταλαιπωρούσαν τη χριστιανοσύνη δεν ήταν πλάσματα από σάρκα και οστά, αλλά ένας τεράστιος στρατός από δαίμονες που θέριευε, όσο κι αν δεχόταν επίθεση με λόγχες,σπαθιά και αρκεβούζια.
Γύρω στο 1564, ο δαιμονολόγος Γιόχαν Βίερ είχε υπολογίσει τους διαβόλους που είχαν πλήρη απασχόληση στη γη, και δούλευαν για το χαμό των χριστιανικών ψυχών: ήταν εφτά εκατομμύρια τετρακόσιοι εννέα χιλιάδες εκατόν είκοσι εφτά διάβολοι, και δρούσαν χωρισμένοι σε εβδομήντα εννέα λεγεώνες.
Από εκείνη την καταγραφή έχουν κυλήσει πολλά κοχλάζοντα νερά κάτω από τις γέφυρες της Κόλασης. Πόσοι να είναι σήμερα οι απεσταλμένοι της; Η τέχνη της υποκριτικής δυσκολεύει την καταμέτρηση. Αυτοί οι κατεργάρηδες εξακολουθούν να φορούν σαρίκι για να κρύβουν τα κέρατα τους, και μακριά καφτάνια, για να κρύβουν την ουρά δράκου, τα φτερά νυχτερίδας και τη βόμβα κάτω από τη μασχάλη.

Εδουάρδο Γκαλεάνο, Καθρέφτες