Σούζαν Σόνταγκ

Ο χρόνος υπάρχει για να μη συμβαίνουν όλα ταυτοχρόνως… και ο χώρος υπάρχει για να μη συμβαίνουν όλα σε σένα.

Η δημοτικότητα και η πειστικότητα της επιστήμης της ψυχολογίας οφείλονται κυρίως στο γεγονός ότι πρόκειται για καταπιεσμένο πνευματισμό: μια άθρησκη και κατ’ επίφασιν επιστημονική μέθοδος επιβεβαίωσης της κυριαρχίας του πνεύματος επί της ύλης.

Οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας δεν έχουν να κάνουν με την επιστήμη. Έχουν να κάνουν με την καταστροφή, που είναι ένα από τα πιο παλιά θέματα της τέχνης.

Ζηλεύω τους παρανοϊκούς. Έχουν πραγματικά την εντύπωση ότι οι άλλοι άνθρωποι τους δίνουν σημασία.

Η επεξηγηματική ερμηνεία είναι η εκδίκηση που παίρνει ο διανοούμενος από την τέχνη.

Το μυαλό είναι ερωτογενής ζώνη.

Τίποτα δεν είναι μυστηριώδες, καμία ανθρώπινη σχέση, εκτός από την αγάπη.

Ο θάνατος είναι το αντίθετο του οτιδήποτε.

Deus ex machina

Ο  τεράστιος ηλεκτρονικός υπολογιστής,μεγέθους ενός καθεδρικού ναού, περιείχε όλες τις πληροφορίες που υπήρχαν στην Γη,οι δε συνδυαστικές του δυνατότητες ήταν κυριολεκτικά απεριόριστες.Είχε παίξει (ακόμα και με τον εαυτό του) όλες τις δυνατές παρτίδες σκάκι, είχε διαβάσει όλα τα βιβλία, είχε φανταστεί ακόμα και αυτά που δεν είχαν γραφτεί ακόμα, είχε ονειρευτεί όλα τα όνειρα κι είχε ξαναζήσει όλες τις ζωές στα ανεξάντλητα κυκλώματα του. Τον είχαν κατασκευάσει και προγραμματίσει για να του υποβάλλουν την οριστική ερώτηση, και στο τέλος την υπέβαλλαν:

"Υπάρχει Θεός;"

"Τώρα ναι" απάντησε η μηχανή-και ανελήφθη εις τους ουρανούς.

Κάρλο Φραμπέτι

Τάδε έφη Καμύ

Το να δημιουργείς είναι σαν να ζεις δυο φορές.

Θα σου πω ένα μυστικό φίλε μου. Μην περιμένεις την Ημέρα της Κρίσης. Έρχεται κάθε μέρα.

Ζωή είναι το άθροισμα των επιλογών μας.

Η ζωή μπορεί να είναι υπέροχη και συνταρακτική, αυτή είναι όλη η τραγωδία της. Χωρίς ομορφιά, αγάπη ή κίνδυνο, θα ήταν σχεδόν εύκολο να ζεις.

Ελεύθερος είναι εκείνος που μπορεί να ζει χωρίς να λέει ψέματα.

Μια από τις χειρότερες αιτίες εχθρότητας είναι η λύσσα και η ποταπή επιθυμία να δεις να υποκύπτει, αυτός που τολμάει να αντιστέκεται σ’ αυτό που σε συνθλίβει.

Γοητεία είναι ένας τρόπος να παίρνεις την απάντηση «ναι», χωρίς να έχεις κάνει κάποια ξεκάθαρη ερώτηση.

Η ανάγκη να έχεις πάντα δίκιο είναι σφραγίδα ενός χυδαίου πνεύματος

Στην πραγματικότητα δεν ζούμε παρά μερικές ώρες της ζωής μας.

Η πραγματική γενναιοδωρία προς το μέλλον, έγκειται στο να τα δίνουμε όλα στο παρόν.

Επαναστατώ, άρα υπάρχω.

Το να αγαπάς ένα πλάσμα σημαίνει να έχεις αποδεχτεί πως θα γερνάς μαζί του.

Οι άνθρωποι σπεύδουν να ασκήσουν κριτική για να μην κριθούν οι ίδιοι.

Ντάριο Φο

Ο δικαστής είναι το καλύτερο επάγγελμα απ’όλα. Πρώτα πρώτα, δε βγαίνει ποτέ στη σύνταξη. Ενώ ο κοινός άνθρωπος, ο μέσος εργαζόμενος λόγου χάρη, είναι για πέταμα όταν κοντεύει τα εξήντα εξηνταπέντε, γιατί αρχίζει να γίνεται αργόστροφος και να μην έχει ζωηρά αντανακλαστικά, ο δικαστής μόλις που αρχίζει ουσιαστικά την καριέρα του.

Ο εργάτης, που δουλεύει στην αλυσίδα συναρμολόγησης ή στην πρέσα, είναι μετά τα πενήντα ξοφλημένος: προκαλεί καθυστερήσεις, δυστυχήματα, είναι για πέταμα. Ο μεταλλωρύχος στα πενηνταπέντε του έχει πνευμόνια χαλασμένα – οπότε, του δίνεις δρόμο, τον απολύεις, πριν φτάσει και στο όριο συνταξιοδότησης. Το ίδιο κι ο τραπεζικός: ύστερα από μιαν ηλικία, αρχίζει να κάνει λάθη στους λογαριασμούς, δε θυμάται πια τα ονόματα των επιχειρήσεων και των πελατών, τα μπερδεύει με τα επιτόκια, λησμονάει τον αριθμό λογαριασμού της ΚΥΠ ή των υπουργείων. Δρόμο, στο σπιτάκι σου, ξεκουμπίσου! Γέρασες, ξεκούτιανες! Ενώ ένας δικαστής, όχι!Με τους δικαστές, συμβαίνει το αντίθετο: όσο πιο γέροι και ξεκούτηδες είναι, τόσο πιο εύκολα εκλέγονται στα ανώτατα αξιώματα κι αναλαμβάνουν τα πιο σπουδαία έργα! Βλέπεις κάτι γεράκους από χαρτόνι, σταφιδιασμένους’ φοράνε μπέρτες με γουνάκια, σωληνωτές καπελαδούρες που σου θυμίζουν κομπάρσους απ’ τον φουρναράκο της Βενετίας, παραπαίουν, έχουνε φάτσες σα φελούς της Βαλ Γκαρντένα, γυαλιά δεμένα μ’ αλυσιδίτσες – μήπως και ξεχάσουν πού τ’ ακούμπησαν αν τα βγάλουν! Ε, λοιπόν, οι άνθρωποι αυτοί, έχουν το δικαίωμα να σε καταστρέψουν ή να σε σώσουν! Όταν τους έρχεται, ρίχνουν ποινές ξεγυρισμένες, σα να λένε απλώς «ίσως αύριο βρέξει»: «Πάρε πενήντα χρονάκια εσύ, τριάντα εσύ, και μόνο είκοσι εσύ, γιατί φαίνεσαι συμπαθητικούλης!»

Αγορεύουν, νομοθετούν, παίρνουν αποφάσεις, θεσπίζουν ποινές… είναι και πρόσωπα ιερά και απαραβίαστα! Άσε που, αν μιλήσεις άσχημα για τους δικαστές, σε πάνε μέσα για περιύβριση! Έτσι συμβαίνει εδώ, έτσι και στη Σαουδική Αραβία. Α, μάλιστα! Ο δικαστής είναι η προσωπικότητα που θα’θελα να υποδυθώ έστω και μια φορά στη ζωή μου. Θα ‘δινα όσα όσα γι’ αυτό. Ανώτατος δικαστικός, δικαστικός του Αρείου Πάγου: «Διατάξτε, εξοχότατε! Καθίστε! Ησυχία! Όρθιοι! Εισέρχεται το σεβαστόν δικαστήριον! Ω, με συγχωρείτε, σας έπεσε ένα κόκαλο! Δικό σας είναι, εξοχότατε;» «Όχι, αποκλείεται. Εγώ δεν έχω πια κόκαλα!»

Απόσπασμα από "Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού" - Ντάριο Φο

Σάπιενς

Πριν από περίπου 13,5 δισεκατομμύρια χρόνια, σε ένα γεγονός που είναι γνωστό ως η Μεγάλη Έκρηξη, γεννήθηκαν η ύλη, η ενέργεια, ο χρόνος και ο χώρος. Η ιστορία αυτών των θεμελιωδών χαρακτηριστικών του σύμπαντος ονομάζεται Φυσική. Περίπου 300.000 χρόνια μετά την εμφάνισή τους, η ύλη και η ενέργεια άρχισαν να συγχωνεύονται, δημιουργώντας σύνθετες δομές, που ονομάζονται άτομα, οι οποίες στη συνέχεια άρχισαν να συνδυάζονται δημιουργώντας μόρια. Η ιστορία των ατόμων, των μορίων και των μεταξύ τους αλληλεπιδράσεων ονομάζεται Χημεία. Πριν από περίπου 3,8 δισεκατομμύρια χρόνια, σε έναν πλανήτη που ονομάζεται Γη, ορισμένα μόρια συνδυάστηκαν με τέτοιο τρόπο, ώστε να σχηματίσουν ιδιαίτερα μεγάλες και περίπλοκες δομές, που ονομάζονται οργανισμοί. Η ιστορία των οργανισμών ονομάζεται Βιολογία. Πριν από περίπου 70.000 χρόνια, οργανισμοί που ανήκαν στο είδος χόμο σάπιενς άρχισαν να δημιουργούν ακόμα πιο σύνθετες δομές, που ονομάζονται πολιτισμοί. Η επακόλουθη εξέλιξη αυτών των ανθρώπινων πολιτισμών ονομάζεται Ιστορία. Η πορεία της ιστορίας καθορίστηκε από τρεις σημαντικές επαναστάσεις: η Νοητική Επανάσταση έβαλε μπρος την ιστορία πριν από περίπου 70.000 χρόνια. Η Αγροτική Επανάσταση την επιτάχυνε, πριν από περίπου 12.000 χρόνια. Η Επιστημονική Επανάσταση, που ξεκίνησε πριν από μόλις 500 χρόνια, μπορεί πράγματι να βάλει τέλος στην ιστορία και να ξεκινήσει κάτι εντελώς διαφορετικό. Το βιβλίο αυτό αφηγείται πώς οι τρεις αυτές επαναστάσεις έχουν επηρεάσει τους ανθρώπους και τους υπόλοιπους οργανισμούς που ζουν δίπλα τους. Άνθρωποι υπήρχαν πολύ προτού υπάρξει ιστορία. Ζώα που έμοιαζαν πολύ με τους σύγχρονους ανθρώπους εμφανίστηκαν για πρώτη φορά πριν από περίπου 2,5 εκατομμύρια χρόνια. Αλλά επί αμέτρητες γενιές δεν ξεχώριζαν από τους χιλιάδες άλλους οργανισμούς με τους οποίους μοιράζονταν το περιβάλλον τους. Αν κάναμε μια βόλτα στην ανατολική Αφρική πριν από δύο εκατομμύρια χρόνια, θα μπορούσαμε να συναντήσουμε πολύ οικείους ανθρώπινους χαρακτήρες: ανήσυχες μητέρες να κρατούν τα μωρά τους και παρέες από ξένοιαστα παιδιά να παίζουν με τη λάσπη· οξύθυμους νεαρούς να εξεγείρονται απέναντι στις επιταγές της κοινωνίας και κουρασμένους γέροντες που δεν θέλουν τίποτα άλλο από την ησυχία τους· άντρες να προσπαθούν να εντυπωσιάσουν την ωραία της γειτονιάς με επιδείξεις αρρενωπότητας και σοφές γερόντισσες που τα έχουν δει όλα. Οι αρχαίοι αυτοί άνθρωποι αγαπούσαν, έπαιζαν, συνδέονταν με στενή φιλία και ανταγωνίζονταν με στόχο το κύρος και την εξουσία – το ίδιο όμως έκαναν και οι χιμπατζήδες, οι μπαμπουίνοι και οι ελέφαντες. Δεν είχαν κάτι το ξεχωριστό. Κανείς, και πολύ παραπάνω οι ίδιοι οι άνθρωποι, δεν είχε την παραμικρή υπόνοια ότι οι απόγονοί τους θα βάδιζαν μια μέρα στο φεγγάρι, θα διασπούσαν το άτομο, θα κατανοούσαν τον γενετικό κώδικα και θα έγραφαν βιβλία ιστορίας. Το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να ξέρουμε για τους προϊστορικούς ανθρώπους είναι ότι ήταν ασήμαντα ζώα που δεν ασκούσαν μεγαλύτερη επίδραση στο περιβάλλον τους απ’ ό,τι οι γορίλες, οι πυγολαμπίδες ή οι μέδουσες. Οι βιολόγοι ταξινομούν τους οργανισμούς σε είδη. Λέμε ότι δύο ζώα ανήκουν στο ίδιο είδος αν έχουν την τάση να ζευγαρώνουν μεταξύ τους και γεννούν γόνιμους απογόνους. Τα άλογα και τα γαϊδούρια έχουν έναν πρόσφατο κοινό πρόγονο και μοιράζονται πολλά σωματικά χαρακτηριστικά. Αλλά δείχνουν μικρό σεξουαλικό ενδιαφέρον τα μεν για τα δε. Ζευγαρώνουν αν παρακινηθούν κατάλληλα – αλλά οι απόγονοί τους, που λέγονται μουλάρια, είναι στείροι. Επομένως, οι μεταλλάξεις στο DNA των γαϊδουριών δεν μπορούν να περάσουν στα άλογα, και το αντίστροφο. Κατά συνέπεια, τα δύο ζώα θεωρείται ότι ανήκουν σε διαφορετικό είδος και ακολουθούν ξεχωριστούς εξελικτικούς δρόμους. Αντίθετα, ένα μπουλντόγκ κι ένα κόκερ σπάνιελ μπορεί να διαφέρουν πολύ στην όψη, αλλά είναι μέλη του ίδιου είδους και έχουν ίδιο DNA. Ζευγαρώνουν ευχαρίστως και τα κουτάβια τους μεγαλώνοντας θα ζευγαρώσουν με άλλα σκυλιά, γεννώντας ακόμα περισσότερα κουτάβια. Τα είδη που έχουν εξελιχθεί από έναν κοινό πρόγονο ομαδοποιούνται με τον όρο «γένος». Τα λιοντάρια, οι τίγρεις, οι λεοπαρδάλεις και οι ιαγουάροι αποτελούν διαφορετικά είδη του γένους Panthera. Οι βιολόγοι χαρακτηρίζουν τους οργανισμούς με ένα διπλό λατινικό όνομα, πρώτα το γένος και στη συνέχεια το είδος. Για παράδειγμα, τα λιοντάρια ονομάζονται Panthera leo, το είδος leo του γένους Panthera. Όποιος διαβάζει αυτό το βιβλίο είναι, κατά πάσα πιθανότητα, χόμο σάπιενς – το είδος sapiens του γένους Homo (άνθρωπος).Τα γένη, με τη σειρά τους, ομαδοποιούνται κατά οικογένειες, όπως οι αιλουρίδες (λιοντάρια, γατόπαρδοι, γάτες), οι κυνίδες (λύκοι, αλεπούδες, τσακάλια) και οι ελεφαντίδες (ελέφαντες, μαμούθ, μαστόδοντα). Όλα τα μέλη μιας οικογένειας έλκουν την καταγωγή τους από έναν προπάτορα ή μία προμήτορα. Για παράδειγμα, όλα τα αιλουροειδή, από το μικρότερο γατάκι μέχρι το τρομερό λιοντάρι, έχουν έναν κοινό πρόγονο που έζησε πριν από περίπου 25 εκατομμύρια χρόνια.   Πριν από μόλις 6 εκατομμύρια χρόνια, μία συγκεκριμένη πιθηκίνα έκανε δύο κόρες. Η μία έγινε η πρόγονος του χιμπατζή, η άλλη ήταν η γιαγιά μας   Ο χόμο σάπιενς ανήκει κι αυτός σε μια οικογένεια. Αυτό το κοινότοπο γεγονός έχει υπάρξει ένα από τα μεγαλύτερα μυστικά της ιστορίας. Για πολύ μεγάλο διάστημα, ο χόμο σάπιενς προτιμούσε να βλέπει τον εαυτό του σαν κάτι ξεχωριστό από τα ζώα, ένα ορφανό χωρίς οικογένεια, χωρίς αδέρφια ή ξαδέρφια και, κυρίως, χωρίς γονείς. Όμως τα πράγματα δεν είναι έτσι. Είτε μας αρέσει είτε όχι, είμαστε όλοι μέλη της εκτεταμένης και ιδιαίτερα θορυβώδους οικογένειας των μεγάλων πιθήκων. Κάποιοι από τους στενότερους εν ζωή συγγενείς μας είναι οι χιμπατζήδες, οι γορίλες και οι ουρακοτάγκοι. Οι κοντινότεροι είναι οι χιμπατζήδες. Πριν από μόλις 6 εκατομμύρια χρόνια, μία συγκεκριμένη πιθηκίνα έκανε δύο κόρες. Η μία έγινε η πρόγονος του χιμπατζή, η άλλη ήταν η γιαγιά μας. Σκελετοί στην ντουλάπα: Ο χόμο σάπιενς έκρυβε κι ένα ακόμα πιο ενοχλητικό μυστικό. Δεν έχουμε απλώς κάμποσα απολίτιστα ξαδέρφια· κάποτε είχαμε και αρκετούς αδερφούς και αδερφές. Έχουμε μάθει να θεωρούμε πως οι μοναδικοί άνθρωποι είμαστε εμείς, επειδή τα τελευταία δέκα χιλιάδες χρόνια το είδος μας είναι πράγματι το μοναδικό ανθρώπινο είδος που υπάρχει. Ωστόσο, το πραγματικό νόημα της λέξης «άνθρωπος» είναι «ένα ζώο που ανήκει στο γένος Homo» και παλιότερα υπήρχαν πολύ περισσότερα είδη του γένους αυτού εκτός από τον χόμο σάπιενς. Επιπλέον, όπως θα δούμε στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, σε ένα μέλλον όχι και τόσο μακρινό είναι πιθανό να χρειαστεί και πάλι να ανταγωνιστούμε ανθρώπους που δεν θα είναι σάπιενς. Για λόγους σαφήνειας, θα χρησιμοποιώ συχνά τον όρο σάπιενςγια να αναφερθώ σε μέλη του είδους χόμο σάπιενς, ενώ με τον όρο άνθρωπος θα αναφέρομαι σε όλα τα υπάρχοντα μέλη του γένους Homo. Οι άνθρωποι εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στην ανατολική Αφρική πριν από περίπου 2,5 εκατομμύρια χρόνια, μέσω της εξέλιξης ενός προγενέστερου είδους που λεγόταν Αυστραλοπίθηκος [Australopithecus], δηλαδή «Πίθηκος του νότου».   Η αλήθεια είναι ότι από δύο εκατομμύρια χρόνια πριν μέχρι και πριν από δέκα χιλιάδες χρόνια, ο κόσμος ήταν συγχρόνως το σπίτι πολλών ειδών ανθρώπου   Πριν από περίπου δύο εκατομμύρια χρόνια, αυτοί οι αρχαίοι άντρες και γυναίκες άφησαν τον τόπο τους για να ταξιδέψουν και να αποικίσουν τεράστιες εκτάσεις της βόρειας Αφρικής, της Ευρώπης και της Ασίας. Καθώς η επιβίωση στα χιονισμένα δάση της βόρειας Ευρώπης απαιτούσε διαφορετικά χαρακτηριστικά από εκείνα που ήταν απαραίτητα για την επιβίωση στις ζεστές ζούγκλες της Ινδονησίας, οι ανθρώπινοι πληθυσμοί εξελίχθηκαν προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Το αποτέλεσμα ήταν να προκύψουν αρκετά διαφορετικά είδη, στα οποία οι επιστήμονες δίνουν πομπώδη λατινικά ονόματα. Οι άνθρωποι στην Ευρώπη και τη δυτική Ασία εξελίχθηκαν στο είδος χόμο νεαντερταλένσις [Homo neanderthalensis - άνθρωπος της κοιλάδας Νεάντερταλ], που κοινώς τους αποκαλούμε νεάντερταλ. Οι νεάντερταλ, πιο σωματώδεις και μυώδεις από τους σάπιενς, είχαν προσαρμοστεί καλά στο ψυχρό κλίμα της δυτικής Ευρασίας την εποχή των παγετώνων. Στις ανατολικές περιοχές της Ασίας κατοικούσε ο χόμο ερέκτους [Homo erectus], ο «όρθιος άνθρωπος», που έζησε εκεί για σχεδόν δύο εκατομμύρια χρόνια, γεγονός που τον καθιστά το μακροβιότερο ανθρώπινο είδος που έχει υπάρξει. Ακόμα κι εμείς είναι μάλλον απίθανο να σπάσουμε αυτό το ρεκόρ. Φαίνεται αμφίβολο αν ο χόμο σάπιενς θα υπάρχει σε μερικές χιλιάδες χρόνια, οπότε τα δύο εκατομμύρια είναι πραγματικά έξω από το βεληνεκές μας. Στο νησί της Ιάβας στην Ινδονησία έζησε ο χόμο σολοένσις [Homo soloensis], ο «Άνθρωπος της κοιλάδας Σόλο», που ήταν προσαρμοσμένος για τη ζωή στους τροπικούς. Σε ένα άλλο νησί της Ινδονησίας –το μικρό νησί Φλόρες– κάποιοι αρχαϊκοί άνθρωποι πέρασαν μια διαδικασία νανισμού. Οι άνθρωποι έφτασαν για πρώτη φορά στο Φλόρες όταν η στάθμη της θάλασσας ήταν ιδιαίτερα χαμηλή και το νησί ήταν εύκολα προσβάσιμο από την ηπειρωτική χώρα. Όταν η στάθμη της θάλασσας ανέβηκε ξανά, κάποιοι άνθρωποι έμειναν παγιδευμένοι στο νησί, το οποίο ήταν φτωχό σε διατροφικούς πόρους. Οι μεγαλόσωμοι άνθρωποι που χρειάζονταν μεγάλες ποσότητες τροφής πέθαναν πρώτοι. Τα πιο μικρόσωμα άτομα κατάφεραν να επιβιώσουν. Έπειτα από πολλές γενιές, οι κάτοικοι του Φλόρες έγιναν νάνοι. Το μοναδικό αυτό είδος, γνωστό στους επιστήμονες με το όνομα χόμο φλορεσιένσις [Homo floresiensis], δεν ξεπερνούσε σε ύψος το ένα μέτρο και το βάρος του έφτανε μόλις τα 25 κιλά. Ωστόσο, ήταν σε θέση να κατασκευάζουν πέτρινα εργαλεία και κατάφερναν περιστασιακά να πιάνουν μέχρι και κάποιους από τους ελέφαντες που ζούσαν στο νησί – αν και, για να είμαστε ειλικρινείς, οι ελέφαντες ήταν κι εκείνοι νάνοι. Απόκτησε στήριξη & χρηματοδότηση για την ιδέα σου! Μάθε περισσότερα.  NBG Το 2010, ένα ακόμα μέλος της οικογένειας διασώθηκε από τη λήθη, καθώς οι επιστήμονες που έκαναν ανασκαφές στο σπήλαιο Ντενίσοβα στη Σιβηρία ανακάλυψαν ένα απολιθωμένο οστό από δάχτυλο. Η γενετική ανάλυση έδειξε ότι το δάχτυλο ανήκε σε ένα άγνωστο μέχρι τότε είδος ανθρώπου, το οποίο ονομάστηκε Homo denisova. Ποιος ξέρει πόσοι ακόμα χαμένοι συγγενείς περιμένουν να ανακαλυφθούν σε άλλα σπήλαια, σε άλλα νησιά και σε άλλους τόπους. Ενώ οι άνθρωποι αυτοί εξελίσσονταν στην Ευρώπη και την Ασία, η εξέλιξη στην ανατολική Αφρική δεν είχε σταματήσει. Το λίκνο της ανθρωπότητας συνέχιζε να ανατρέφει πολλά νέα είδη, όπως ο Homo rudolfensis, ο «Άνθρωπος της λίμνης Ρούντολφ», ο Homo ergaster, ο «εργαζόμενος άνθρωπος», και τελικά το είδος μας, το οποίο με χαρακτηριστική έλλειψη μετριοφροσύνης έχουμε ονομάσει χόμο σάπιενς, ο «σοφός άνθρωπος». Κάποια από αυτά τα είδη ήταν μεγαλόσωμα, ενώ άλλα ήταν νάνοι. Κάποια ήταν τρομεροί κυνηγοί και άλλα πράοι χορτοφάγοι. Ορισμένα ζούσαν σε ένα και μόνο νησί, ενώ πολλά εξαπλώνονταν σε ολόκληρες ηπείρους. Αλλά όλα ανήκαν στο γένος Homo. Ήταν όλοι τους άνθρωποι. Είναι συνηθισμένο σφάλμα να φανταζόμαστε όλα αυτά τα είδη παραταγμένα σε μια ευθεία γενεαλογική γραμμή, με τον εργκάστερ να γεννάει τον ερέκτους, τον ερέκτους να γεννάει τους νεάντερταλ και τους νεάντερταλ να εξελίσσονται σε εμάς. Αυτό το γραμμικό μοντέλο δίνει την εσφαλμένη εντύπωση ότι σε κάθε συγκεκριμένη στιγμή μόνο ένα είδος ανθρώπων κατοικούσε στη γη και ότι όλα τα προηγούμενα είδη ήταν απλώς προγενέστερες εκδοχές μας. Η αλήθεια είναι ότι από δύο εκατομμύρια χρόνια πριν μέχρι και πριν από δέκα χιλιάδες χρόνια, ο κόσμος ήταν συγχρόνως το σπίτι πολλών ειδών ανθρώπου. Και γιατί όχι; Σήμερα υπάρχουν πολλά είδη αλεπούς, αρκούδας και χοίρου. Πριν από εκατό χιλιετίες, τουλάχιστον έξι διαφορετικά είδη ανθρώπου βάδιζαν στη γη. Αυτό που είναι περίεργο είναι η σημερινή μας μοναδικότητα, και όχι η πολλαπλότητα των ειδών στο παρελθόν – και ίσως να είναι και εγκληματική. 

Γιουβάλ Νώ Χαράρι  - Sapiens: Μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου / απόσπασμαSapiens: Μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου [Πηγή: www.doctv.gr]Sapiens: Μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου [Πηγή: www.doctv.gr]

Ανόητος και βλάκας

"...Ο ανόητος είναι περιζήτητος, ιδίως στις κοσμικές συγκεντρώσεις. Φέρνει τους πάντες σε αμηχανία, μα προσφέρει ευκαιρίες για σχόλια. Στη θετική μορφή του είναι διπλωματικός. Μιλάει εκτός θέματος ακόμη και για τις γκάφες των άλλων, στρέφοντας αλλού τη συζήτηση. Ωστόσο δεν μας ενδιαφέρει, δεν είναι ποτέ δημιουργικός, μηρυκάζει, επομένως ποτέ δεν έρχεται να φέρει χειρόγραφα σ'έναν εκδοτικό οίκο. Ο ανόητος δεν λέει ότι η γάτα γαβγίζει, μιλάει για τη γάτα όταν οι άλλοι μιλούν για το σκύλο. Λαθεύει στους κανόνες της συζήτησης, κι όταν λαθεύει ωραία είναι υπέροχος. Νομίζω ότι πρόκειται για απειλούμενο είδος, είναι φορέας κυρίως αστικών αρετών. Του χρειάζεται ένα σαλόνι Βερντυρέν, ή μάλλον μια οικία Γκερμάντ. Τα διαβάζετε ακόμη αυτά εσείς οι φοιτητές;".

"Εγώ ναι".

"Ανόητος είναι ο Ιωακείμ Μουρά που επιθεωρεί τους αξιωματικούς του και ανάμεσα τους βλέπει έναν από τη Μαρτινίκα γεμάτο παράσημα. "Vous etes negre?", τον ρωτά. Κι εκείνος: "Oui, mon general". Κι ο Μουρά: "Bravo, bravo, continuez!" (-Είστε νέγρος; -Μάλιστα στρατηγέ μου –Μπράβο, μπράβο, συνεχίστε!) Και ούτω καθ' εξής. Με παρακολουθείτε; Συγγνώμη αλλά απόψε γιορτάζω μια ιστορική απόφαση της ζωής μου. Έκοψα το ποτό. Ένα ακόμη; Δεν απαντάτε, με κάνετε να νιώθω ένοχος!".

"Και ο βλάκας;".

"Α! Ο βλάκας δεν κάνει λάθη συμπεριφοράς. Κάνει λάθος συλλογισμούς. Είναι αυτός που λέει ότι όλοι οι σκύλοι είναι κατοικίδια και όλοι οι σκύλοι γαβγίζουν, όμως και οι γάτοι είναι κατοικίδια ζώα, επομένως γαβγίζουν. Ή ότι όλοι οι Αθηναίοι είναι θνητοί, όλοι οι κάτοικοι του Πειραιά είναι θνητοί, επομένως όλοι οι κάτοικοι του Πειραιά είναι Αθηναίοι".

"Πράγμα που ισχύει".

"Ναι, αλλά συμπτωματικά. Ο βλάκας μπορεί να πει και κάτι σωστό, όμως για λανθασμένους λόγους".

Ουμπέρτο Έκο, Το όνομα του ρόδου / απόσπασμα

Χάσμα

'Eνας από τους μύθους της νεοελληνικής ιδεολογίας είναι η περιβόητη συνέχεια αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και βυζαντινού χριστιανισμού. Oμως τέτοια συνέχεια δεν υπήρξε, αλλά αντιθέτως μεταξύ των δύο κόσμων υπήρξε ρήγμα, τομή, χάσμα, το οποίο ήλθε ως αποτέλεσμα δύο προηγούμενων ιστορικών πολιτισμικών και πολιτικών αλλαγών.

Η πρώτη ιστορική ρήξη ήταν η ήττα της αθηναϊκής δημοκρατίας από τις μακεδονικές φάλαγγες του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου στη Χαιρώνεια το 338 π.Χ. και η τελική κυριαρχία τους το 322 π.Χ. Μετά την ήττα αυτή και το τέλος του δημοκρατικού πολιτισμού, μετά την απώλεια της ελευθερίας, της ισότητας, της κυριαρχίας του νόμου και της συμμετοχής του δήμου στη λήψη των αποφάσεων και στην εξουσία, οι ελληνικές πόλεις βυθίζονται σε ανελεύθερα ολιγαρχικά και μοναρχικά καθεστώτα. Ετσι τελειώνει το μοναδικό φαινόμενο της πόλεως, που έδωσε τις εκπληκτικές δημιουργίες σε όλους τους τομείς: πολιτική, ρητορική, δίκαιο, φιλοσοφία, πολιτικό στοχασμό, τραγωδία, κωμωδία, γλυπτική... Εν τούτοις και στα ελληνιστικά χρόνια οι Ελληνες παρήγαγαν πολιτισμό (φιλοσοφία, τέχνες, μαθηματικά, επιστήμη) στα κέντρα της αυτοκρατορίας.

Η δεύτερη ρήξη επέρχεται με την υποδούλωση στους Ρωμαίους από τον 2ο π.Χ. αιώνα. Όμως και πάλι οι κατακτητές όχι μόνο σεβάσθηκαν τον πολιτισμό που βρήκαν αλλά ανεγνώρισαν την αξία και την ανωτερότητά του. Τον δέχθηκαν ως δικό τους, καλλιέργησαν τη φιλοσοφία, τις τέχνες και φοίτησαν στις ελληνικές σχολές και, όπως οι ίδιοι ομολόγησαν εκπολιτίσθηκαν από αυτόν. Οι Ελληνες διατηρούν τους θεούς τους και τη γλώσσα τους, την οποία χρησιμοποιούν και τα ανώτερα μορφωμένα στρώματα των Ρωμαίων. Σημειωτέον ότι ο Ρωμαίος Αυτοκράτωρ Μάρκος Αυρήλιος έγραψε το φιλοσοφικό έργο του Τα εις εαυτόν στην ελληνική.

Η τρίτη και σημαντικώτερη ρήξη επιτελείται με την επικράτηση του χριστιανισμού στο δυτικό και ανατολικό μέρος της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας στην Κωνσταντινούπολη. Αυτό που χαρακτηρίζει τον βυζαντινό χριστιανισμό είναι η αντιπαλότητα και η εχθρότητα κατά του αρχαιοελληνικού πολιτισμού σε όλες τις εκφράσεις του, όπως υποστηρίξαμε αλλού. Ο μύθος αυτός της συνέχειας είναι απλώς ένα ιδεολόγημα που κατασκεύασαν εκ των υστέρων οι νεοέλληνες χριστιανοί και εθνικιστές για να συγκαλύψουν την ιστορική αλήθεια και για να εξωραΐσουν την Εκκλησία από τον αρνητικό και υπονομευτικό ρόλο της κατά την Επανάσταση του 1821. Ετσι το αποτέλεσμα ήταν το περιβόητο τερατούρημα του «ελληνοχριστιανικού πολιτισμού» της μεταξικής δικτατορίας και το «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών» της παπαδοπουλικής. Στη συντήρηση αυτού του μύθου συνέβαλαν με φιλοσοφίζοντα ιδεολογήματα οι παλαιότεροι διανοούμενοι Κ. Τσάτσος, Π. Κανελλόπουλος, Ι. Θεοδωρακόπουλος, Ε. Παπανούτσος, αλλά και οι νεώτεροι βυζαντινολάτρες θεολόγοι Χ. Γιανναράς και Σ. Ράμφος (με δασεία). Ολοι αυτοί συγκαλύπτουν επί πλέον το γεγονός ότι το Βυζάντιο αποτελεί τον ανατολικό μεσαίωνα Αντιθέτως, οι ίδιοι οι βυζαντινοί χριστιανοί είναι ειλικρινείς, και το δηλώνουν σαφώς και ευθαρσώς: η αρχαιοελληνική παιδεία δεν αποτελεί συνέχεια της δικής τους αλλά είναι κάτι το ξένο γι’αυτούς, κάτι το εξωτερικό (ἔξωθεν ἢ θύραθεν). Είναι όμως αναγκασμένοι να την αντιμετωπίζουν αφ’ενός μεν διότι είναι η μοναδική παιδεία που υπάρχει και από αυτήν μαθαίνουν γράμματα και αφ’ετέρου τήν χρησιμοποιούν ως εργαλείο, ως θεραπαινίδα της θεολογίας, αφυδατωμένη από τα ουσιαστικά μηνύματα της ισότητας, της ελευθερίας, της αμφισβήτησης, της πολιτικής δικαιοσύνης, της φιλοσοφικής διερώτησης, της πολιτικής συμμετοχής και της δημοκρατίας.

Το ανησυχητικό με το ρεύμα των νεοορθόδοξων εθνικιστών είναι ότι εμπορεύονται και ιδεολογικοποιούν τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, τις διαφημίζουν παντοίω τρόπω και τις θεωρούν τις μόνες σωστές, τη μοναδική Αλήθεια. Και το επικίνδυνο είναι όταν τις πολιτικοποιούν παρουσιάζοντάς τες ακόμη και ως πολιτική σωτηριολογική πρόταση, καλλιεργώντας έτσι τον δογματισμό, τον φανατισμό και τη μισαλλοδοξία. Αυτό παρατηρούμε κατά καιρούς, και εσχάτως με αφορμή το πασίγνωστο πλέον βιβλίο της Ιστορίας της ΣΤ΄ Δημοτικού, στις παντός είδους εθνικιστικο-χριστιανικές εκδηλώσεις, πρωτοστατούντος του βυζαντινολάτρη θεολόγου Χ. Γιαννναρά, του χουντικού υβρεολόγου Χριστόδουλου Παρασκευαΐδη και όλου του εθνο-θρησκευτικού λόμπυ.

Ο τόπος έχει ανάγκη από ανεκτικότητα, νηφαλιότητα, έλλογη συζήτηση και διάλογο, δηλαδή τις αρετές του αρχαιοελληνικού δημοκρατικού πολιτισμού. Δεν έχει ανάγκη από δογματικά κηρύγματα μίσους, κινδυνολογίας, ύβρεων και ψευδολογιών, δηλαδή από τον βυζαντινό χριστιανισμό. Ο τελευταίος έχει σημαντικές ευθύνες για την σημερινή κατάσταση του νεοελληνικού εθνικού και κρατικού κατασκευάσματος, το οποίο είναι από ιστορική άποψη ουσιαστικώς νεκρό, όπως έχουν επισημάνει οι στοχαστές Κ. Καστοριάδης και Π. Κονδύλης.

Γιώργος Οικονόμου, Φίλαθλος 23/12/2008

Ο ονειροπόλος και άλλες ιστορίες

Βάδιζα σήμερα πάνω στα όρη. Ο καιρός ήταν υγρός και όλη η περιοχή γκρίζα. Μα ο δρόμος ήταν ελάχιστα θαμπός και σε μερικά σημεία ολοκάθαρος. Στην αρχή φορούσα το παλτό μου∙ ύστερα όμως το έβγαλα, το δίπλωσα και το κρέμασα στο μπράτσο μου.

Το περπάτημα στο θαυμάσιο δρόμο, που πότε ανηφόριζε και πότε κατηφόριζε πάλι απότομα, μου προκαλούσε ολοένα και μεγαλύτερη ευχαρίστηση. Τα βουνά ήταν μεγάλα, έμοιαζαν να στριφογυρίζουν. Ολόκληρος ο κόσμος των βουνών μου φαινόταν σαν ένα τεράστιο θέατρο. Υπέροχα έστριβε ο δρόμος στις απόκρημνες πλαγιές. Κατέβηκα σε ένα βαθύ φαράγγι, στα πόδια μου βούιζε ένα βαθύ ποτάμι, η αμαξοστοιχία πέρασε από μπροστά μου με έναν υπέροχο άσπρο ατμό. Σαν ακύμαντος ποταμός προχωρούσε ο δρόμος μέσα στο φαράγγι, κι όπως περπατούσα, η στενή κοιλάδα μου φαινόταν να περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό της. Γκρίζα σύννεφα υπήρχαν πάνω στα βουνά, λες και αναπαύονταν εκεί. Συνάντησα έναν νεαρό χειροτέχνη με σακίδιο στον ώμο, που με ρώτησε αν είχα δει άλλους δυο νεαρούς.

«Όχι», αποκρίθηκα.   Ύστερα ρώτησε αν έρχομαι από μακριά.

«Ναι», είπα και συνέχισα το δρόμο μου. Δεν πέρασε πολλή ώρα, και είδα τους δυο νεαρούς οδοιπόρους να έρχονται τραγουδώντας. Ένα χωριό με χαμηλά σπίτια κάτω από τους άσπρους βράχους ήταν ιδιαίτερα ωραίο. Συνάντησα μερικά κάρα και είδα μερικά παιδιά στη δημοσιά, άλλο τίποτα. Δε χρειάζεται να δει κανείς κάτι το ιδιαίτερο. Ούτως ή άλλως βλέπει πολλά.

«Μικρή οδοιπορία», Ρόμπερτ Βάλζερ

Αναρχικοί και Ονειροπόλοι

Το χάος γεννάει την τάξη.

Φρίντριχ Νίτσε

Από την ελευθερία δεν μπορείς να κόψεις ούτε ένα κομματάκι, γιατί αμέσως όλη η ελευθερία συγκεντρώνεται μέσα σ’ αυτό το κομματάκι.

Μιχαήλ Μπακούνιν

Δικαιοσύνη είναι ο σεβασμός της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, που εκδηλώνεται αυτόματα και εξασφαλίζεται αμοιβαία.

Πιέρ-Ζοζέφ Προυντόν

Δεν μπορείς να αγοράσεις την επανάσταση. Δεν μπορείς να κάνεις επανάσταση. Μπορείς μόνο να είσαι η επανάσταση. Είτε είναι στο πνεύμα σου, είτε πουθενά.

Ούρσουλα Λε Γκούιν

Εάν δεν μπορώ να χορέψω, δεν θέλω να είμαι μέρος της επανάστασής σας.

‘Εμμα Γκολντμαν

Κάποτε στον κόσμο υπήρχαν δάση που δεν ανήκαν σε κανέναν.

Κόρμακ ΜακΚάρθυ

Πιστεύω πως με τον καιρό θα φτάσουμε στο σημείο όπου θα αξίζουμε να είμαστε ελεύθεροι από οποιαδήποτε κυβέρνηση.

Χόρχε Λουίς Μπόρχες

Ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπίσετε έναν μη έλεύθερο κόσμο είναι να γίνετε τόσο απόλυτα ελεύθεροι, που η ίδια η ύπαρξή σας θα είναι μια πράξη εξέγερσης.

Αλμπέρ Καμύ

Η κυβέρνηση στην καλύτερη της κατάσταση είναι ένα απαραίτητο κακό. Στην χειρότερη είναι ένα ανυπόφορο κακό.

Τόμας Πέιν

Νταβίντ Γκρόσμαν

Μέσα της αφυπνίζεται ένας γνώριμος φόβος, ένας φόβος ζωής και θανάτου, διότι ποιος ξέρει πόσο βαθιά μπορεί κανείς να φτάσει μ ένα άγγιγμα, μέχρι μέρη που είναι εντελώς ανήμπορα και που δεν έχουν καν ονόματα.

Πρόκειται για ζωή που δεν έχει ούτε μία χαραμισμένη ή βαρετή στιγμή, ή φθοράς, ξέρεις, από κούραση ή διαφορία, έτσι στα καλά καθούμενα, επειδή βαρέθηκε ο ένας τον άλλον, και σ αυτούς συμβαίνει το αντίθετο, αποφαίνεται, κάθε τους στιγμή είναι φορτισμένη με ηλεκτρισμό και γεμάτη ενδιαφέρον και πόθο,  ζωή έντονη, συμπεραίνει, Και πριν περάσει μια στιγμή, σαν να του είχαν αποσπάσει δα της βίας τη δήλωση, προσθέτει γεμάτη ζωή.

Η μνήμη του δέρματος / Αυτοκατασπάραξη  - αποσπάσματα

Τρυποκάρυδος

Το σημαντικότερο πράγμα είναι ο έρωτας», είπε η Λη – Τσέρι. «Τώρα το ξέρω. Δεν υπάρχει λόγος να σώσουμε τον κόσμο αν πρέπει για αυτό να χάσουμε το φεγγάρι». Η Λη – Τσέρι έστειλε αυτό το μήνυμα στον Μπέρναρντ με τον δικηγόρο του. Το μήνυμα συνέχιζε: «Δεν είμαι καλά-καλά 20 χρόνων, αλλά χάρη σε σένα, έμαθα κάτι που πολλές σημερινές γυναίκες δεν μαθαίνουν ποτέ: ο Μαγεμένος Πρίγκιπας είναι πράγματι βάτραχος. Και η ωραία πριγκίπισσα έχει δυσοσμία του στόματος. Το συμπέρασμα είναι ότι (α) οι άνθρωποι ποτέ δεν είναι τέλειοι ενώ ο έρωτας μπορεί να είναι, (β) Αυτός είναι ο μόνος και μοναδικός τρόπος να βελτιωθούν οι μέτριοι ευτελείς, και (γ) κάνοντας τον, τον κάνεις. Ο έρωτας κάνει έρωτα. Ο έρωτας κάνει τον εαυτό του. Χάνουμε τον καιρό μας ψάχνοντας για τον τέλειο εραστή αντί να δημιουργούμε τον τέλειο έρωτα. Μήπως αυτός είναι ο τρόπος να κάνουμε τον έρωτα να μείνει;». Την άλλη μέρα, ο δικηγόρος του Μπέρναρντ της παρέδωσε αυτή την απάντηση: «O έρωτας είναι ο ύστατος παράνομος. Απλώς δεν παραδέχεται κανονισμούς. Το περισσότερο που εμείς μπορούμε να κάνουμε είναι να προσυπογράψουμε σαν συνεργοί του. Το περισσότερο την άλλη μέρα αντί να ορκιζόμαστε τιμή και υπακοή καλύτερα να ορκιζόμαστε βοήθεια και παρακίνηση. Αυτό σημαίνει πως η ασφάλεια αποκλείεται. Οι λέξεις ”κάνω” και να “μείνει” καταντάνε ακατάλληλες. Ο έρωτάς μου για σένα δεν δέχεται δεσμά. Σε αγαπώ ελεύθερα και τζάμπα». Η Λη – Τσέρι ελεύθερα βγήκε στις βατομουριές και έκλαψε. «Θα τον ακολουθήσω ως την άκρη του κόσμου» μονολόγησε με λυγμούς. Ναι χρυσή μου, μόνο που ο κόσμος δεν έχει άκρη. Ο Κολόμβος το διευκρίνισε.

"Τρυποκάρυδος" , Τομ Ρόμπινς

Περί κενού

Γυρίζεις στην κάμαρά σου και σωριάζεσαι στον στενό σου καναπέ. Κοιμάσαι με τα μάτια ορθάνοιχτα, σαν ηλίθιος. Καταμετράς και οργανώνεις τις ρωγμές στο ταβάνι. Ο συνδυασμός σκιών και κηλίδων, και οι παραλλαγές στην απόθεση και στον προσανατολισμό του βλέμματός σου δημιουργούν αβίαστα, σιγά σιγά, δεκάδες θνησιγενή σχήματα, που μπορείς να τα δεις μόνο για ένα κλάσμα του δευτερολέπτου και να τους δώσεις ένα όνομα: παρτέρι, πύον, πόλη, πλίνθος, πρόσωπο, προτού όλα διαλυθούν για να ξαναρχίσουν: η εμφάνιση μιας χειρονομίας, μιας κίνησης, μιας σιλουέτας, κενό νοήματος σκιαγράφημα που εσύ του επιτρέπεις να μεγαλώσει, τυχαίο που συγκεκριμενοποιείται: ένα μάτι που σε κοιτάζει επίμονα, ένας άνθρωπος που κοιμάται, μια δίνη, απαλό λίκνισμα ιστιοφόρων, δενδροκορφή, κλαδί που τσάκισε κι επέζησε και ξαναβρέθηκε κι απ' το οποίο ξεπροβάλλει με αύξουσα ακρίβεια η απαρχή άλλου ενός προσώπου, σχεδόν ίσιου με το προηγούμενο, ίσως λίγο πιο σκοτεινού ή προσηλωμένου, ενός προσώπου σε εκκρεμότητα όπου ψάχνεις επί ματαίω τα μάτια, το λαιμό, ένα μέτωπο, για να συγκρατήσεις, να ξαναβρείς, για να τα χάσεις αμέσως μετά, το αποτύπωμα ενός διφορούμενου χαμόγελου, τη σκιά ενός ρουθουνιού που ίσως προεκτείνει το ίχνος -- ατιμωτικό ή ένδοξο ποιος ξέρει...-- μιας ουλής..

απόσπασμα από "Ένας άνθρωπος που κοιμάται" - Ζορζ Περέκ

Άλφρεντ Άντλερ

Η υπερβολική ευθιξία είναι έκφραση ενός αισθήματος κατωτερότητας.

Οι μόνοι φυσιολογικοί άνθρωποι είναι αυτοί που δεν γνωρίζουμε πολύ καλά.

Ο εγωιστής δεν ενδιαφέρεται ποτέ για τους συνανθρώπους του και παρ’ όλο που συναντάει τις περισσότερες δυσκολίες στη ζωή, κάνει το μεγαλύτερο κακό. Από τέτοιους ανθρώπους πηγάζουν όλες οι ατυχίες στη ζωή.

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος στη ζωή είναι ότι ίσως παίρνεις υπερβολικά πολλές προφυλάξεις.

Είναι ευκολότερο να πολεμάς για τις αρχές σου παρά να ζεις σύμφωνα μ’ αυτές.

Πρέπει να ερμηνεύουμε τον κακό χαρακτήρα σαν ένα σημάδι αισθήματος κατωτερότητας.

Για την ανάλυση της συμπεριφοράς ενός ατόμου, πρέπει να εξετάζονται: η σχέση με το κοινωνικό σύνολο, η σχέση με τη δουλειά, η σχέση με το σεξ.

Ο άνθρωπος μαθαίνει πολύ περισσότερα απ` όσα καταλαβαίνει.

Όσο μεγαλύτερο το αίσθημα κατωτερότητας που έχει βιώσει ένας άνθρωπος, τόσο μεγαλύτερη η ορμή για κατάκτηση και τόσο πιο βίαιη η συναισθηματική διαταραχή.

Ο νευρωτικός είναι καρφωμένος στο σταυρό της φαντασίας του.

Μαρκ Τουέην

Δεν μπορείς να εξαρτάσαι από την κρίση σου όταν η φαντασία σου δεν λειτουργεί.

Ο άνθρωπος που δεν διαβάζει βιβλία δεν έχει κανένα πλεονέκτημα από τον άνθρωπο που δεν μπορεί να τα διαβάσει.

Η πραγματική γνώση είναι να γνωρίζεις το μέγεθος της άγνοιας του άλλου.

Χιλιάδες ευφυΐες ζουν και πεθαίνουν χωρίς να έχουν ανακαλυφθεί- ούτε από τους ίδιους ούτε από τους άλλους.  

Το δικαίωμα στην ανοησία προστατεύεται από το σύνταγμα. Είναι μέρος της εγγύησης για την ανάπτυξη της προσωπικότητας.

Προσέξτε αυτή τη φαρμακερή παροιμία: Τα παιδιά και οι τρελοί λένε την αλήθεια. Συμπέρασμα:Οι μεγάλοι και οι σοφοί άνθρωποι δεν την λένε ποτέ. 

Είναι καλύτερα να κρατάς το στόμα κλειστό και να σε νομίζουν οι άλλοι χαζό παρά να το ανοίξεις και να τους το επιβεβαιώσεις.

Η βιβλιοθήκη της Βαβέλ

Όταν ανακοινώθηκε ότι η Βιβλιοθήκη περιείχε όλα τα βιβλία, η πρώτη αντίδραση ήταν μια εξωφρενική ευτυχία. Όλοι οι άνθρωποι ένιωσαν κύριοι άθικτου και μυστικού θησαυρού. Δεν υπήρχε προσωπικό ή παγκόσμιο πρόβλημα που δε θα ‘βρισκε την πειστική του λύση: σε κάποιο εξάγωνο. Το σύμπαν είχε δικαιωθεί, το σύμπαν είχε κατακτήσει ξαφνικά τις απεριόριστες διαστάσεις της ελπίδας. Κάποια εποχή, έγινε πολύς λόγος για τις Δικαιώσεις: βιβλία απολογητικά και προφητικά, που δικαίωναν μια για πάντα τις πράξεις κάθε ανθρώπου στο σύμπαν και του επιφύλασσαν θαυμάσια μυστικά για το μέλλον του. Χιλιάδες ανυπόμονοι εγκατέλειψαν το γλυκό πάτριο εξάγωνο και ξεχύθηκαν στις σκάλες, σπρωγμένοι από τη μάταιη λαχτάρα να βρουν τη Δικαίωση τους. Οι προσκυνητές αυτοί τσακώνονταν στους στενούς διαδρόμους, ξεστόμιζαν κατάρες σκοτεινές, στραγγάλιζε ο ένας τον άλλον στα θεία σκαλοπάτια, πετούσαν τα παραπλανητικά βιβλία στα βάθη των σηράγγων, πέθαιναν ποδοπατημένοι απ’ τους ανθρώπους των μακρινών εξαγώνων. Άλλοι έχασαν τα λογικά τους… Οι Δικαιώσεις υπάρχουν (εγώ έχω δει δύο που αφορούσαν πρόσωπα του μέλλοντος, πρόσωπα ενδεχομένως μη φανταστικά), αλλά κανείς δεν φρόντισε να προειδοποιήσει τους ανθρώπους πως η πιθανότητα να βρει κάποιος τη δική του (ή, έστω, μια ψευτό-παραλλαγή της δικής του) λογίζεται μηδενική.

Την ίδια εποχή, υπήρχαν διάχυτες ελπίδες πως θα διαφωτίζονταν και τα θεμελιώδη μυστήρια της ανθρωπότητας: η προέλευση της Βιβλιοθήκης και του χρόνου. Δεν είναι απίθανο, τα περίπλοκα αυτά μυστήρια να μπορούν να εξηγηθούν με λέξεις κι αν η γλώσσα των φιλοσόφων δεν επαρκεί, η πολύμορφη Βιβλιοθήκη θα μπορεί να προμηθεύσει την ανήκουστη γλώσσα που απαιτείται, μαζί με τα λεξιλόγια και τις γραμματικές της. Πάνε τώρα τέσσερις αιώνες που οι άνθρωποι έχουν εξαντλήσει τα εξάγωνα… Υπάρχουν κι οι επίσημοι ερευνητές, οι λεγόμενοι Εξεταστές. Τους έχω δει ν’ ασκούν τα καθήκοντα τους: καταφθάνουν πάντα κουρασμένοι· μιλάνε για μια σκάλα χωρίς σκαλοπάτια, όπου κόντεψαν να σκοτωθούν· κουβεντιάζουν με τον βιβλιοθηκάριο για στοές και σκάλες· κάπου κάπου, παίρνουν από ένα ράφι το πλησιέστερο βιβλίο και το ξεφυλλίζουν, ψάχνοντας για πρόστυχες λέξεις. Είναι φανερό ότι κανείς δεν ελπίζει να βρει τίποτα.

Όπως είναι φυσικό, τη χαμένη ελπίδα διαδέχθηκε μια υπέρμετρη κατάθλιψη. Η βεβαιότητα πως κάπου, σε κάποιο ερμάριο κάποιου εξαγώνου, υπήρχαν ανεκτίμητα βιβλία και πως αυτά τα ανεκτίμητα βιβλία ήταν απρόσιτα, είχε καταντήσει σχεδόν αφόρητη. Μια βλάσφημη αίρεση κήρυσσε τη διακοπή των ερευνών· πρέσβευε ακόμα πως, αν όλοι οι άνθρωποι ανακάτευαν γράμματα και σύμβολα, κάποτε θα ‘φταναν, με την απρόβλεπτη συνδρομή και της τύχης, στην κατασκευή αυτών των Κανονικών βιβλίων. Οι Αρχές υποχρεώθηκαν να λάβουν αυστηρά μέτρα. Η αίρεση διαλύθηκε· όμως εγώ, όταν ήμουν παιδί, έβλεπα κάτι γέρους που κλείνονταν με τις ώρες στα αποχωρητήρια και, κρατώντας κάτι μετάλλινους δίσκους σ’ ένα απαγορευμένο χωνί, πρόβαιναν σε χλομές μιμήσεις της θείας αταξίας.

Άλλοι, αντίθετα, πίστευαν πως πρωταρχική σημασία είχε η καταστροφή των ανώφελων βιβλίων. Εισέβαλλαν στα εξάγωνα, δείχνοντας κάτι εντάλματα που καμιά φορά ήταν αυθεντικά, ξεφύλλιζαν ανόρεχτα έναν τόμο και καταδίκαζαν ερμάρια ολόκληρα: σ’ αυτή την εξυγιαντική, ασκητική μανία τους οφείλεται η αστόχαστη απώλεια εκατομμυρίων τόμων. Τ’ όνομά τους προκαλεί ευεξήγητη αποστροφή· απ’ την άλλη, όμως, όσοι οδύρονται για τους «θησαυρούς» που κατέστρεψε η φρενίτιδα τους, δείχνουν να λησμονούν δύο πασίδηλα γεγονότα. Το πρώτο: η Βιβλιοθήκη είναι τόσο τεράστια, που κάθε απομείωσή της από χέρι ανθρώπινο λογίζεται απειροστή. Το δεύτερο: κάθε αντίτυπο μπορεί να είναι μοναδικό, αναντικατάστατο, αλλά, αφού η Βιβλιοθήκη είναι η Ολότητα, δεν μπορεί παρά να περιέχει και εκατομμύρια σχεδόν τέλεια αντίγραφα, που δε διαφέρουν από το πρωτότυπο παρά μόνον ως προς ένα γράμμα ή ένα κόμμα. Αντίθετα με ό,τι πιστεύει η κοινή γνώμη, τολμώ να υποθέσω πως οι συνέπειες των λεηλασιών των Εξαγνιστών διογκώθηκαν από τη φρίκη που προκάλεσαν αυτοί οι φανατικοί. Είχαν καταληφθεί απ’ τον παροξυσμό να κατακτήσουν το Πορφυρό Εξάγωνο: βιβλία με σχήμα μικρότερο απ’ το κανονικό· παντοδύναμα, εικονογραφημένα, μαγικά.

Γνωρίζουμε άλλη μία δεισιδαιμονία της εποχής: εκείνην του Ανθρώπου τού Βιβλίου. Σε κάποιο ερμάριο κάποιου εξαγώνου (έλεγαν οι άνθρωποι) θα πρέπει να υπάρχει ένα βιβλίο που είναι το κλειδί και η τέλεια επιτομή όλων των λοιπών, αν κάποιος βιβλιοθηκάριος το ‘χει διαβάσει, αυτό τον εξομοιώνει με θεό. Στη γλώσσα εκείνης της ζώνης διασώζονται ακόμα υπολείμματα της λατρείας γι’ αυτόν τον μακρινό λειτουργό. Πολλοί προσκυνητές ξεκίνησαν να τον βρουν. Έναν ολόκληρο αιώνα περιπλανιόνταν προς όλες τις κατευθύνσεις. Πώς μπορούσαν να εντοπίσουν το λατρευτό μυστικό εξάγωνο όπου στεγαζόταν; Κάποιος εισηγήθηκε μια παλινδρομική μέθοδο: για να εντοπίσεις το βιβλίο Α, συμβουλέψου προηγουμένως ένα βιβλίο Β που δείχνει τη θέση Α· για να εντοπίσεις το βιβλίο Β, συμβουλέψου προηγουμένως ένα βιβλίο Γ, και ούτω καθεξής επ’ άπειρον… Σε κάτι τέτοιες περιπέτειες χαράμισα και χάλασα τα χρόνια μου. Δε θεωρώ απίθανο, σε κάποιο ερμάριο του σύμπαντος να υπάρχει ένα ολοκληρωτικό βιβλίο: ικετεύω τους αγνοημένους θεούς να το ‘χει εξετάσει και διαβάσει ένας άνθρωπος – ας είναι και ένας μόνο, πριν χιλιάδες χρόνια! Αν η τιμή, η σοφία και η ευτυχία δεν προορίζονται για μένα, ας είναι για άλλους. Ας υπάρχει ο ουρανός, ακόμα κι αν η θέση μου είναι στην κόλαση. Ας εξυβριστώ, ας καταστραφώ, αρκεί για έναν μόνο, έστω και για μια στιγμή, να δικαιωθεί η τεράστια Βιβλιοθήκη Σου.

Χόρχε Λουίς Μπόρχες - Μυθοπλασίες, απόσπασμα