Δευτέρα 24 Δεκεμβρίου 2012

Περί παλινόρθωσης

Η αγάπη είναι αυστηρά επαναστατική πράξη. Για αυτό και οι αντεπεναστατικοί καιροί έχουν επενδύσει πολλά στον ευτελισμό της, δηλητηριάζοντάς την με το ανεπαίσθητο φαρμάκι του κυνισμού. Σε εποχές παλινόρθωσης, η αγάπη είναι βρώμικη λέξη· βρίσκεται έγκλειστη στα κάτεργα της γλώσσας, υπό το άυπνο βλέμμα εισαγωγικών και την κατασταλτική ισχύ προϋποθέσεων.

Αυτό που η αγάπη μοιράζεται με την ποίηση και την επανάσταση είναι ότι όλες ασκούν την τέχνη της παύσης της βλακώδους κίνησης του κόσμου. Γιατί το κρυφό όνομα αυτής της κίνησης είναι πάντοτε ο θάνατος. Όπως η ποίηση και η επανάσταση, η αγάπη βουτάει τον κόσμο απ' το γιακά και τον αναγκάζει να σταματήσει το μηχανικό του χορό με την εντροπία.

Το πρόσωπο της παλινόρθωσης δεν είναι πουθενά πιο ορατό από ότι στην μηχανική επάρκεια με την οποία η ζωτικότητα της σκέψης αντικαθίσταται από κίβδηλες προσομοιώσεις της. Έχοντας γίνει εντελώς ξεδιάντροπη, η κενότητα επιδεικνύει τα κάλη της λες και είναι η βαθύτερη σοφία. Υπό τέτοιες συνθήκες, αυτός που επιμένει στην έντρομη ευθύνη και την ατρόμητη δύναμη που κουβαλάει η πραγματική σκέψη καταλήγει να γίνεται αντιληπτός ως απλά κακότροπος.

Είναι πράξη ταπεινότητας αλλά και σωφροσύνης να αποκαλεί κανείς τους καιρούς όπου ξοδεύεται η ζωή μας σήμερα με τ' όνομά τους: παλινόρθωση. Μπορεί έτσι να αναπτύξει τις αντοχές που χρειάζονται για να αντιμετωπίσει τον κυνικό ευτελισμό της αγάπης και την παρακμή της ποίησης ως συνθήκες του παρόντος και όχι ως ελείμματα που θα μπορούσαν να υπερκεραστούν μέσω των όποιων, απλόχερα προσφερόμενων, τεχνικών εκπαίδευσης. Έτσι όμως αναπτύσει συνάμα κανείς και τη αποφασιστικότητα να προστατέψει τα ονόματα που έχουν σημασία από το σφετερισμό, να αντιπαραθέσει το ερειπωμένο μεγαλείο των αληθινών ονομάτων στην ποταπή οικειότητα των κίβδηλων. Αυτό το απαρηγόρητα αρνητικό καθήκον παραμένει ζωτικό σήμερα.
 
Ο Γκράμσι είπε κάποτε ότι το καθήκον αυτών που ζουν εν μέσω αντεπαναστατικών καιρών είναι να συμφιλιωθούν με την προοπτική της μοίρας να γίνουν όχι καρπός αλλά κοπριά. Το είναι-κοπριά: ένα εγχείρημα που απαιτεί τόσο την ταπεινότητα με την οποία αναγνωρίζεις τη διαφορά σου απ' τον καρπό, όσο και την σωφροσύνη του διαχωρισμού της θέσης σου από αυτή του απλού περιττώματος.

Παρασκευή 21 Δεκεμβρίου 2012

Χαμένη ταυτότητα

«Ένα αριστερό εξτρέμ μας λείπει και δεν θα παιζόμαστε φέτος», είπε ο Γυαλάκιας τινάζοντας τη στάχτη του τσιγάρου του πέρα από τα κάγκελα του μπαλκονιού.
«Τι να το κάνετε το εξτρέμ; Έχετε τον επόπτη γραμμών σε κάθε αγώνα», κορόιδεψε ο Σίλβερ.
«Οι επόπτες δεν σεντράρουν», απάντησε ο Γυαλάκιας.
«Εντάξει, πάρτε και τον διαιτητή να σας δίνει πέτσινα πέναλτι και καθαρίσατε», είπε ο Σίλβερ. 

Ο Γυαλάκιας φόλα γαύρος κι ο Σίλβερ βάζελος, η κουβέντα περί ποδοσφαίρου λοιπόν ήταν μια κάποια λύση για τη βαρεμάρα του απογευματινού καφέ στο μπαλκόνι του Σίλβερ. Τουλάχιστον μέχρι να ξαναβγεί η γκόμενα της απέναντι πολυκατοικίας για άπλωμα εσωρούχων. Τον Σίλβερ βασικά τον λέγανε Ασημάκη και ήταν κατίμαυρος σα Βεδουίνος, αλλά η παρέα τού είχε κολλήσει το σχετικό παρατσούκλι μάλλον λόγω συνδυασμού βαφτιστικού ονόματος και χρώματος οφθαλμών -γαλαζοπράσινο. Ήταν και φιλότιμο παιδί ο Σίλβερ, έβαζε πάντα πλάτη στις δύσκολες δουλειές και φώναζε τότε η παρέα «χάι γιό Σίλβερ!» σε στυλ Λόουν Ρέιντζερ. Τον Γυαλάκια τον λέγανε έτσι επειδή ήταν γυαλάκιας -προφανώς.
«Έχει πάντως καταντήσει αηδία η κουβέντα περί διαιτησίας», διαπίστωσε ο Γυαλάκιας.
«Ε, σταματήστε να στήνετε διαιτητές τότε», πρότεινε ο Σίλβερ.
«Κάτσε ρε φίλε -θες να πεις οτι δεν είμαστε καλύτερη ομάδα από σας; Αυτό θες να πεις δηλαδή;» εκνευρίστηκε ο Γυαλάκιας.
«Γιατί είσαστε καλύτεροι; Επειδή παίρνετε τα σικέ πρωταθλήματα στην Ελλάδα; Στην Ευρώπη εμάς μας βγάζουν το καπέλο κι εσάς σας έχουν για να γελάνε», είπε με σοβαρό ύφος ο Σίλβερ.
«Ε, τώρα είσαι μαλάκας! Γέλαγε μαζί μας η Βέρντερ που τη γαμήσαμε μέσα-έξω;» κόρωσε ο Γυαλάκιας.
«Σιγά τ΄αυγά!» ξεφύσησε ο Σίλβερ, βγάζοντας καπνό μέχρι κι απ΄τα αυτιά του. «Τη Βέρντερ κι εμείς για πλάκα την είχαμε».
«Ναι, αλλά τη Ρεάλ;» επέμεινε ο Γυαλάκιας.
«Τι τη Ρεάλ;» απόρησε ο Σίλβερ.
«Δεν την ξεσκίσαμε μέσα στο Μπερναμπέου;»
«Εσείς;» κορόιδεψε ο Σίλβερ.
«Εμείς!» ζούληξε νευρικά το τσιγάρο του στο τασάκι ο Γυαλάκιας.
«4-2 δε χάσατε;» ρώτησε δήθεν αθώα ο Σίλβερ.
«Χάσαμε ναι. Αλλά τους ξεσκίσαμε -με 10 παίκτες παίζαμε και τους είχαμε ισοπαλία μέχρι το 80φεύγα!»
«Αλλά στο τέλος χάσατε 4-2!» επέμεινε ο Σίλβερ.
«Ε, τι σημασία έχει αυτό;» αγανάκτησε ο Γυαλάκιας.
«Έλα ντε!» γέλασε ο Σίλβερ. «Τι σημασία έχει μια ακόμα τεσσάρα για σας! Συνηθισμένοι είσαστε άλλωστε!»
«Κάτσε ρε φίλε, να το πάμε αλλιώς επειδή θα τρελαθούμε εδώ πέρα!» άναψε κολλητά το τσιγάρο του από τη γόπα του προηγούμενου ο φουντωμένος Γυαλάκιας. «Ας πάρουμε την Ελληνική Ιστορία». 

«Τι δουλειά έχει η Ελληνική Ιστορία με τις τεσσάρες σας στην Ευρώπη;» απόρησε ο Σίλβερ.
«Έχει -όλα έχουν», είπε ο Γυαλάκιας. «Πάρε ας πούμε τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο».
«Ωχ Παναγία μου!» αναστέναξε ο Σίλβερ.
«Λοιπόν, σε ρωτάω. Γιατί γιορτάζουμε την 28η Οκτωβρίου;» απαίτησε να μάθει ο Γυαλάκιας.
«Επειδή ξεκωλιάσαμε τους Ιταλούς και κρατήσαμε στα οχυρά τους Γερμανούς», απάντησε ο Σίλβερ.
«Ναι αλλά χάσαμε!» πανηγύρισε ο Γυαλάκιας.

«Τι μαλακίες μου λες τώρα;» απηύδησε ο Σίλβερ.
«Λέω οτι όσο ξεσκίσαμε τις Δυνάμεις του Άξονα στον Βου Παγκόσμιο, άλλο τόσο ξέσκισε κι ο Θρύλος τη Ρεάλ. Διάλεξε λοιπόν. Ή ο Θρύλος έχει ξεφτιλίσει τις μισές ποδοσφαιρικές υπερδυνάμεις στην Ευρώπη ή έχουμε, σαν έθνος, πάνω από 2000 χρόνια να ρεφάρουμε σε πόλεμο», είπε ο Γυαλάκιας.
«Καλά τώρα! Συγκρίνεις ανόμοια και βγάζεις ότι θες!» αγανάκτησε ο Σίλβερ.
«Γιατί;» του χώθηκε ο Γυαλάκιας. «Δεν μας πήραν τα σώβρακα οι Γερμανοί στα οχυρά;»
«Όχι ρε φίλε δεν μας τα πήραν! Γι΄αυτό άλλωστε όταν βγήκαν οι δικοί μας στάθηκε προσοχή και τους χαιρέτησε ο επικεφαλής των Γερμανών!» άρχισε να τα παίρνει με τη σειρά του ο Σίλβερ.
«Ναι ε;» ειρωνεύτηκε ο Γυαλάκιας. «Κι ο Ραούλ έτρεξε να σφίξει το χέρι του Νικοπολίδη, αλλά το γκολάκι του το είχε κολλήσει πριν. Τι να το κάνω λοιπόν; Ας μην μας έβαζε γκολ το κωλόπαιδο κι ας έβριζε μετά τις μανάδες και τις αδερφές ακόμα και των αναπληρωματικών!»
«Α, μάλιστα! Τώρα δηλαδή σε καίει το αποτέλεσμα!» ψευτοθαύμασε ο Σίλβερ.
«Εμένα δε με καίει τίποτα. Εσύ είπες προηγουμένως οτι το σκορ μετράει και όχι το αν παίξαμε καλά. Αν μετράει λοιπόν το σκορ, μας πηδάνε κανονικά από Μετά Χριστόν και δώθε επειδή δεν έχουμε κερδίσει ούτε παρτίδα τάβλι σε διεθνές επίπεδο!»
«Μαλακίες μου λες. Δεν απελευθερωθήκαμε μετά την επανάσταση του '21; Δεν κερδίσαμε στους Βαλκανικούς; Μέχρι και στους Βου Παγκόσμιο με τους νικητές ήμασταν!» ρώτησε παύλα διαπίστωσε ο Σίλβερ.
«Κάτσε λίγο να τα δούμε», είπε ο Γυαλάκιας. «Να το πάρουμε το κορδόνι από το '21 ή να πάμε παραπίσω;»
«Ξεκίνα από το '21 επειδή δουλεύω αύριο το πρωί και πρέπει να κοιμηθώ κιόλας», απάντησε ο Σίλβερ.
«Πότε πρέπει να κοιμηθείς;»
«Σε κάνα εξάωρο από τώρα, οπότε ας ξεκινήσουμε από το '21 για να μη μας βρει το ξημέρωμα», εξήγησε ο Σίλβερ.
«Το θρυλικό '21 λοιπόν -που εορτάζεται με παρελάσεις. Τι έγινε τότε;»
«Τι έγινε; Διώξαμε τους Τούρκους!» απόρησε ο Σίλβερ.
«Εμείς;» επέμεινε ο Γυαλάκιας.
«Εννοείς εγώ κι εσύ;» χαζορώτησε ο Σίλβερ.
«Εννοώ οτι οι ηρωικοί αγωνιστές μας είχανε φάει ήττα μεγάλη κι αν δεν ήταν οι Ξένες Δυνάμεις να βομβαρδίσουν τον τουρκικό στόλο ακόμα θα είχαμε κανένα Τουρκαλβανό Σουλτάνο με γραφικό όνομα, του τύπου Καραμάν Αλής, πάνω απ΄τα κεφάλια μας».
«Μα Καραμανλή λένε τον πρωθυπουργό εδώ και χρόνια!» παρατήρησε ο Σίλβερ.
«Άσχετο», είπε ο Γυαλάκιας. «Το γεγονός είναι οτι χάναμε χοντρά και μας σώσανε οι Μεγάλες Δυνάμεις, για δικούς τους σκοπούς υποθέτω και όχι λόγω φιλελληνισμού».
«Εντάξει, ακόμα κι έτσι -πριν δε μου έλεγες οτι το αποτέλεσμα μόνο μετράει;» πετάχτηκε ο Σίλβερ.
«Εγώ δεν έλεγα τίποτα, εσύ το έλεγες αυτό. Αλλά αν μετράει μόνο το αποτέλεσμα τότε, λόγω αποτελέσματος, δικαιώνεται η Θρυλάρα που παίρνει τόσα χρόνια το πρωτάθλημα. Σ' έσκισα Μουστάκια!» πανηγύρισε ο Γυαλάκιας -όχι δηλαδή οτι είχε τίποτα μουστάκι ο Σίλβερ, ατάκα από τα «Κίτρινα γάντια» ήταν το «Μουστάκιας».
«Όχι ρε φίλε! Πάλι συγκρίνεις ανόμοια!» διαμαρυρήθηκε ο Σίλβερ.
«Εγώ δεν συγκρίνω ανόμοια. Λέω απλώς οτι σ΄αυτή εδώ την κωλοχώρα το παίζουμε μια Αμερικάνοι, μια Ευρωπαίοι επειδή ντρεπόμαστε να πούμε οτι δεν έχουμε δική μας ταυτότητα», είπε ο Γυαλάκιας.
«Πως δεν έχουμε; Εγώ έχω και μάλιστα καινούργια -Ευρωπαϊκή πλενόμενη», γέλασε ο Σίλβερ.
«Ρε παιδί μου, εννοώ οτι είμαστε κολαούζοι. Τη μια λέμε ο πρώτος είναι τα πάντα, ο δεύτερος τίποτα' σαν κακέκτυπα του Χόλυγουντ. Την άλλη λέμε η προσπάθεια μετράει, το αποτέλεσμα είναι στο χέρι του Θεού΄ σαν στραβοχυμένοι Καλβινιστές...»
«Τι είναι οι Καλβινιστές;» διέκοψε ο Σίλβερ.
«Αυτοί που φοράνε Κάλβιν Κλάιν και μη με διακόπτεις», συνέχισε ο Γυαλάκιας. «Το θέμα είναι οτι δεν έχουμε αυτό που λέγεται πολιτιστική κληρονομιά' και ψάχνουμε να πάρουμε δανεική από τους άλλους».
«Ε, τώρα το έχεσες εντελώς!» διαμαρτυρήθηκε ο Σίλβερ. «Αν δεν έχουμε εμείς πολιτιστική κληρονομιά, εμείς που χτίζαμε Παρθενώνες όταν οι άλλοι ήταν ακόμα στα δέντρα...»
«Ώπα, φρένο!» τον φρέναρε ο Γυαλάκιας. «Λες δηλαδή οτι έχουμε επιρροές από την Αρχαία Ελλάδα και είμαστε οι συνεχιστές της, ας πούμε;»
«Άμα δεν είμαστε εμείς, ποιος είναι; Οι ιθαγενείς του Αμαζονίου;»
«Κοντά έπεσες», υποστήριξε ο Γυαλάκιας. «Για πες μου τώρα -οι Αιγύπτιοι είχαν έναν μεγάλο πολιτισμό;»
«Είχαν -και τι μ΄αυτό;» απόρησε ο Σίλβερ.
«Οι Κινέζοι πάλι, τι σου λένε;»
«Τι να μου πουν;» αναρωτήθηκε ο Σίλβερ.
«Πολιτισμικώς εννοώ. Είχαν;»
«Είχαν».
«Οι ιθαγενείς του Περού;»
«Τι κάνανε πάλι αυτοί;» αγανάκτησε ο Σίλβερ.
«Είχαν βαρβάτο πολιτισμό! Απόγονοι των Ίνκας!»
«Που θες να καταλήξεις;» απόρησε ειλικρινά ο Σίλβερ.
«Στο ότι όλοι οι προαναφερθέντες είναι, ας πούμε, απόγονοι μεγάλων πολιτισμών και τη σήμερον ημέρα τυγχάνουν γλίτσηδες που ούτε να τους φτύσεις», διαπίστωσε ο Γυαλάκιας.
«Ε και;» έκανε ο Σίλβερ.
«Πάει να πει οτι τα έθνη με αρχαία ιστορία καταλήγουν συνήθως έσχατοι των εσχάτων, γαλαρία, δίπλα στις τουαλέτες», είπε ο Γυαλάκιας. «Ενώ τα έθνη με μεταγενέστερη ιστορία -αυτοί που κατέβηκαν αργότερα απ΄τα δέντρα, να πούμε -καταλήγουν πολιτισμικά κυρίαρχα. Όπως Αμερική!»
 

«Αφού ρε βλάκα, όλος ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός στηρίχτηκε στους Αρχαίους Έλληνες και οι Αμερικάνοι στηρίχτηκαν στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό, άρα, συνεπάγεται και αντιστρόφως, ο αριθμητής δια του παρονομαστή, η υποτείνουσα επί της μεσοκαθέτου και παρ' τ΄αρχίδια μου!» συμπέρανε οργισμένος ο Σίλβερ.
«Ναι, μάλιστα!» κορόιδεψε ο Γυαλάκιας. «Σε ποιον Αρχαίο Πολιτισμό στηρίχτηκε η Ευρώπη;»
«Τι σε ποιον' Υπήρχαν πολλοί;» ρώτησε ο Σίλβερ.
«Αμέ! Υπήρχε αυτός που άνθισε στη φιλόξενη ελληνική γη' που λέγανε και στην ΥΕΝΕΔ, ο άλλος ο Μικρασιατικός ο εισαγόμενος και οι γραπτές πηγές όλων αυτών που σώθηκαν μετά την κατραπακιά του κοντού με το Βουκεφάλα. Από όσα σώθηκαν, κάποια διάλεξαν οι Ευρωπαίοι του Μεσαίωνα και δώθε, τα μετάφρασαν όπως γούσταραν και μας τα πλάσαραν για ελληνικούρες. Αυτό φίλε μου είναι Ευρωπαϊκός Πολιτισμός που στηρίχτηκε σε επιλεγμένα αρχαία κείμενα. Αν αύριο, ας πούμε, τα εγγόνια μας ξεθάψουν το αρχείο του Πρωταθλητή ο κόσμος θα νομίζει οτι το ποδόσφαιρο γνώρισε στιγμές άφταστης δόξας στην Ελλάδα του 20ου αιώνα. Αν πάλι βρουν το αρχείο της Πράσινης, τότε θα αποφανθούν οτι ο 20ος αιώνας ήταν ο μεσαίωνας του ποδοσφαίρου στην Ελλάδα. Αν τώρα υποθέσουμε οτι τα εγγόνια μας είναι βάζελοι και θέλουν να αποδείξουν οτι όσο δεν έπαιρνε πρωτάθλημα η ομάδα τους υπήρχε μεσαίωνας -πες μου εσύ ποιο από τα δυο αρχεία θα αναδείξουν!»
Εκείνη τη στιγμή βγήκε η γειτόνισσα στο απέναντι μπαλκόνι, οπότε ο Γυαλάκιας σώπασε απότομα κι ο Σίλβερ άναψε τσιγάρο όσο έπαιρνε βολικότερη θέση παρατήρησης. Η γειτόνισσα άρπαξε μια σφουγγαρίστρα χωρίς, δυστυχώς, να σκύψει και ξαναμπήκε μέσα.
«Τζίφος!» είπε ο Σίλβερ. «Λοιπόν τι λέγαμε;»
«Για τους μαλάκες τους Έλληνες λέγαμε», απάντησε ο Γυαλάκιας. «Ξέρεις οτι μου ζητήσανε χαρτιά κάτι φασιστόμουτρα τις προάλλες που πέρναγα από τον Άγιο Παντελεήμονα;»
«Τι δουλειά έχει αυτό τώρα;» μπερδεύτηκε ο Σίλβερ.
«Έχει και παραέχει. Επειδή φίλε, οι συμπατριώτες μας είναι αποδεδειγμένοι καρπαζοεισπράκτορες 2000 χρόνια τώρα. Μέχρι που αναγκάστηκαν να πουν οτι η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είναι συνέχεια της Αρχαίας Ελλάδας επειδή κάποιος Ρωμαίος Φλάβιος Βαλέριος Μούσμουλους την είδε διασπαστής της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας...»
«Στάκα, ποιος είναι αυτός ο Φλάβιος;» κόλλησε ο Σίλβερ.
«Ο Κωνσταντίνος ο Μέγας αδερφάκι μου. Ρωμαίος απ΄αυτούς που μόλις είχαν κατέβει από τα δέντρα που τον πήραμε μεταγραφή οι Ελληνοχριστιανοί μπας και δούμε κάνα πρωτάθλημα. Κλασσική περίπτωση Ρότσα-Μπουμπλή δηλαδή!» διαπίστωσε ο Γυαλάκιας.
«Τέλος πάντων -φτάσε στο προκείμενο!» αγανάκτησε ο Σίλβερ.
«2000 χρόνια χωρίς πρωτάθλημα είναι πολλά -νομίζω; Ειδικά αν τα προηγούμενά σου πρωταθλήματα ήταν στο περιφερειακό, Αθήνα -Σπάρτη σημειώσατε Χι. Και το μόνο που είχες να επιδείξεις ήταν κάτι σκονισμένες νίκες με τους Πέρσες σαν τον Θρύλε των γηπέδων Ολυμπιακέ -που νίκησες τη Σάντος, την ομάδα του Πελέ', με εννοείς; Γι΄αυτό λοιπόν ήταν στην τσίλια οι ιθαγενείς του Ελλαδιστάν, περιμένανε ποιον να βρούνε να του τα ρίξουν. Είχανε κάτι γύφτους, βολεύονταν, αλλά τι να σου κάνουν και οι γύφτοι; Δεν μπορούσες να τους πάρεις υπηρετικό προσωπικό, να τους επιδείξεις, να κάνεις το κομμάτι σου σαν πολιτισμένο άτομο ρε παιδί μου! Είχανε και κάτι Τούρκους στη Θράκη...»
«Έλληνες μουσουλμάνους», πετάχτηκε ο Σίλβερ.
«'σου πω ρε λεβέντη μου! Η παροικία στην Κωνσταντινούπολη τι είναι; Έλληνες; Ή μήπως Τούρκοι χριστιανοί;»
«Χέσε μας τώρα -Έλληνες είναι!»
«Ε, τότε και οι άλλοι στη Θράκη είναι Τούρκοι και άσε με να ολοκληρώσω!» κόρωσε ο Γυαλάκιας. «Όταν ήρθαν οι πρώτοι μετανάστες ανυψώθηκε το ηθικό των Ελληναράδων. Πλέον θα είχαμε κι εμείς δούλους, όπως οι πολιτισμένοι Γερμανοί είχαν δούλους τους θείους μας. Θα μπορούσαμε να τους κοροϊδέψουμε, να τους κλέψουμε, να τους πιούμε το αίμα -ε, ρε γλέντια! Η Ελλάδα έγινε επιτέλους Ευρώπη! Αλλά το κόλπο ξέρεις ποιο είναι;» ο Γυαλάκιας κοίταξε τον Σίλβερ περιμένοντας.
«Αφού θα μου την πεις την παπαριά σου -τι περιμένεις;» απόρησε ο Σίλβερ.
«Το κόλπο είναι η εθνική ταυτότητα. Σου λέει ας πούμε ο Ινδός εγώ φοράω το σαρίκι μου και χαζεύω αγελάδες στον Γάγγη΄ -σωστός ο Ινδός. Σου λέει ο Γάλλος εγώ τρώω το σκόρδο μου και γυρίζω τον κόσμο με πέδιλο και κάλτσα από μέσα' -σωστός ο Γάλλος. Φτάνει και η σειρά του Έλληνα -τι να σου πει; Δαρείου και Παρυσάτιδος γίγονται παίδες δύο' τι διάολο σημαίνει αυτό; Ούτε κι ίδιος δεν γνωρίζει. Όταν πήγαινε σχολείο την κοπάναγε στα Αρχαία και τώρα σκίζεται για την Αρχαία μας Κληρονομιά. Θεωρεί οτι οι πιο σέξυ γκόμενες είναι οι Σλάβες και σκίζεται για την καθαρότητα της ελληνικής φυλής. Αγοράζει τζιπ Τσερόκι και βρίζει τους Αμερικάνους. Κοινωνική σχιζοφρένεια! Μέχρι που εφευρέθηκαν οι μετανάστες!»
«Τι εφευρέθηκαν'; Θα μας τρελάνεις ρε!» θύμωσε ο Σίλβερ.
«Εφευρέθηκαν φίλε μου. Διότι μια ζωή στο Ελλαδιστάν έρχεται κόσμος απέξω. Μην στο πιάσω από Αρχαιοτάτων, να το πάμε από τη Μικρασία και δώθε. Ήρθαν οι Μικρασιάτες και ο ντόπιος τους είχε για χασικλήδες κι αποβράσματα. Ήρθαν μετά οι Ρωσοπόντιοι -μια από τα ίδια. Ήρθαν οι Βορειοηπειρώτες -ξου παραδίπλα βρομιάρηδες! Αλλά ήταν «Έλληνες αδελφοί!» Λες και σε Τουρκία, Ρωσία, Αλβανία είχανε το ελληνικό φύλο σε γυάλα -να διατηρηθεί καθαρό μέχρι να μας το στείλουν πίσω! Τώρα όμως αυτοί που έρχονται δεν έχουν ελληνική ρίζα άρα βολεύουν. Διότι αυτοί είναι οι Άλλοι' κι εμείς είμαστε οι Καθαροί'. Βρήκαμε επιτέλους κάτι για να ξεχωρίζουμε, εμείς είμαστε οτι δεν είναι οι μετανάστες!» ολοκλήρωσε ο Γυαλάκιας.
«Μάλιστα -αλλά ακόμα δεν κατάλαβα που θες να καταλήξεις», είπε ο Σίλβερ.
«Στο οτι Ολυμπιακός και Ελλάδα είναι ένα και το αυτό για την κοινή γνώμη. Τι είναι ο Ολυμπιακός; Ρωτάω εσένα τον βάζελο».
«Η ομάδα που αδικεί τις μικρότερες και τρώει σφαλιάρες σε ευρωπαϊκό επίπεδο», είπε αβίαστα ο Σίλβερ.
«Το ίδιο είναι και η Ελλάδα», διαπίστωσε ο Γυαλάκιας ανάβοντας τσιγάρο.
«Τόσες παπαριές είχα χρόνια ν΄ακούσω!» θαύμασε ο Σίλβερ.
Κι ο Γυαλάκιας θα του απαντούσε, αλλά χτύπησε το κινητό του και θυμήθηκε οτι έπρεπε να προλάβει τα μαγαζιά ανοιχτά, επειδή αλλιώς θα τρώγανε πατούσες για βραδινό στο σπίτι του. Σηκώθηκε λοιπόν βιαστικός.
«Αν τύχει να απλώσει τίποτα εσώρουχα η απέναντι, βγάλτη στο κινητό και στείλτη μου», ζήτησε από τον Σίλβερ. 

«Άκουσα πάντως οτι είναι Ρουμάνα», είπε εκείνος.
«Ακόμα καλύτερα -εγώ σαν ανοιχτόμυαλο άτομο δεν έχω κολλήματα με το μεταναστευτικό ζήτημα», διαπίστωσε ο Γυαλάκιας.
«Το μεταναστευτικό αφορά τους βρομιάρηδες της Ομόνοιας, όχι τις γκομενάρες των Νοτίων Προαστίων ρε ηλίθιε!» φώναξε ο Σίλβερ.
«Σωστό κι αυτό», παραδέχτηκε ο Γυαλάκιας και έφυγε τρέχοντας.
 


ευθυμογράφημα από το "λευκό θόρυβο" το 2009... ή το 1999;...ή το 2019;... 

Τρίτη 18 Δεκεμβρίου 2012

Σιέστα

Η λέξη σιέστα είναι ισπανική και προέρχεται από τα λατινικά sexta (hora), "η έκτη ώρα", δηλαδή το μέσον της ημέρας, "το μεσημέρι". Οι Ρωμαίοι χώρισαν την ημέρα, από την αυγή μέχρι το ηλιοβασίλεμα, σε δώδεκα "ώρες" ίσες μεταξύ τους αλλά άνισες όσον αφορά τις "εποχές".
Ο Τιερύ Πακό συνθέτει το εγκώμιο της σιέστας. Μιλάει για τις προσωπικές του εμπειρίες, ανατρέχει στην ιστορία, στην κοινωνιολογία, στην ζωγραφική, στις έννοιες του χρόνου και της εργασίας, για να καταλήξει σε ένα κεφάλαιο με τον υπέροχο τίτλο: "Η σιέστα ως αντίσταση".
Εναντίον τίνος; Εναντίον του "παγκόσμιου χρόνου", αυτού του παράγωγου της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας που διεισδύει παντού και, δίχως δυσκολία, προβάλλεται ως προφανές, ως αυταπόδεικτο, ως αδιαμφισβήτητο. Κι όμως, είναι η οικονομική οργάνωση -όπου όλα είναι καταγεγραμμένα λογιστικά, προσδιορισμένα ποσοτικά, ανακυκλώσιμα- που μας αποστερεί από τη χρήση αυτού του τόσο πολύτιμου αγαθού: του χρόνου.
Σύμφωνα με τον Λιούις Μάμφορντ, "η μηχανή-κλειδί της εποχής της εκβιομηχάνισης δεν είναι η ατμομηχανή αλλά το ρολόϊ... Η κανονικότητα του χρόνου που περνά επιβάλλει προοδευτικά πειθαρχία στους ανθρώπινους ρυθμούς και ρυθμίζει τους κανόνες εργασίας... Όταν θεωρούμε τη μέρα ως ένα αφηρημένο απόσπασμα χρόνου προς χρήση, δε θα κοιμηθούμε με τις κότες τα βράδια του χειμώνα. Θα εφεύρουμε τα κεριά, τό φωταέριο, τους ηλεκτρικούς λαμπτήρες, για να επωφεληθούμε απ' όλες τις ώρες της μέρας. Όταν αντιλαμβανόμαστε το χρόνο όχι ως μια διαδοχή εμπειριών, αλλά ως μια συλλογή ωρών, λεπτών, δευτερολέπτων, αποκτάμε τη συνήθεια να τον επιμηκύνουμε ή να τον αποταμιεύουμε... Απελευθερωμένος από τους φυσικούς κύκλους -τη μέρα και τη νύχτα, τις εποχές, τους χρόνους της ζωής κ.λπ.- ο πολίτης υποτάσσεται στον εξαναγκαστικό χρόνο, τον ορισμένο από τον αμείλικτο αυτοματισμό..."
Η λέξη "ελευθερία" δεν έχει νόημα παρά μόνο αν υπάρχει έλεγχος του καθενός στο χρόνο του. Η ελεύθερη διάθεση του χρόνου του είναι η εγγύηση της αυτονομίας του. Αυτή η εξατομίκευση του χρόνου δε σημαίνει έλλειψη πολιτικής συνείδησης, άρνηση σεβασμού των "κανόνων" που όλη η ζωή μέσα στην κοινωνία υπαγορεύει, περιφρόνηση του άλλου, αναδίπλωση στις ατομικές μικροανέσεις, μα αντίθετα, δηλώνει τη θέληση να είναι κανείς συμβατός με το χρόνο του, με σκοπό να διασφαλίζει την παρουσία του στον κόσμο, μαζί και μέσω άλλων.
Σιέστα σημαίνει να συνθηκολογήσουμε με τον ημερήσιο ύπνο, να αποτίσουμε φόρο τιμής σ' αυτόν, να αποδεχτούμε τη συντροφιά του αφήνοντας την πόρτα ανοιχτή στην ονειροπόληση... Η σιέστα είναι ένας χρόνος που εμπεριέχει την τέχνη της ζωής!
Μια κοινωνία που επιβάλλει σε όλους να αναπνέουν εν χορώ, να εργάζονται με τα ίδια ωράρια, να ζουν ομοιογενώς, είναι μια κοινωνία απολυταρχική καταδικασμένη στην παρακμή... Η σιέστα είναι μια επανιδιοποίηση του δικού μας χρόνου, έξω από τον έλεγχο του ρολογιού. Η σιέστα είναι μέσον χειραφέτησης.
Η σιέστα δεν χρειάζεται καμιά ρασιοναλιστική, λογική, κανονιστική εξήγηση. Γεννιέται πάλι και πάλι. Έρχεται κοντά μας και αρραβωνιάζεται τη ραθυμία μας, μας πειράζει, μας στέλνει τις ακτίνες της, μας δυναμώνει. Είναι αυτός ο νεκρός μα τόσο ζωντανός χρόνος.
Το να χορεύει κανείς τη ζωή του σημαίνει να αντιλαμβάνεται τους ρυθμούς, να εξοικειώνεται με τα νευρο-βιολογικά του "ρολόγια", να δημιουργεί τα "βήματα" που ταιριάζουν καλύτερα στην προσωπικότητά του, να αφυπνίζει τη μικρή μουσική του που τραγουδά μέσα του. Το μοίρασμα του εικοσιτετραώρου στα δύο -σε μέρα και νύχτα- κι έπειτα σε "στιγμές", το περιεχόμενο των οποίων μας έχει υπαγορευτεί, δεν μπορεί να αντιβαίνει στη δική μας κυριαρχία πάνω στους χρόνους μας. Το να θέσουμε το ζήτημα της σιέστας σημαίνει να αναρωτηθούμε σχετικά με το χρόνο εργασίας.    
Ουτοπική πεποίθηση ίσως αλλά οι διεκδικήσεις των εργαζομένων (κι όχι των καταναλωτών) θα έπρεπε να στοχεύουν περισσότερο στη δραστική μείωση του χρόνου εργασίας απ' ότι στην αύξηση μισθού. Εξασφαλίζοντας μια αξιοπρεπή διαβίωση θα μπορούσαν να εργάζονται όλοι και να απολαμβάνουν, κατά βούληση, τον ελεύθερο χρόνο τους! 

Πέμπτη 13 Δεκεμβρίου 2012

Μικρή αγγελία

Αιτήσεις για την τετράμηνη θέση φύλακα του νοτιότερου φάρου της γης γίνονται δεκτές από τις λιμενικές αρχές της Τασμανίας. Το νησί Maatsuyker φωτίζει από τον νοτιοδυτικό όρμο του τον ωκεανό ανάμεσα στην Αυστραλιανή ήπειρο και τον Νότιο Πόλο. Το νησί χαρακτηρίζεται από μοναδική βλάστηση και ακατάπαυστους πελαγίσιους ανέμους.
Η σχετική ανακοίνωση διευκρινίζει ότι η συνέντευξη με τους υποψήφιους περιλαμβάνει συζήτηση με αρμόδιο ψυχολόγο, και ότι όποιος επιλεγεί, καλό θα ήταν να πάρει μαζί του στο νησί μια μεγάλη συλλογή βιβλίων. Αν ποτέ έκανα αίτηση για να περάσω από συνέντευξη.., γνωρίζω τουλάχιστον τι ερώτηση θα έθετα εγώ, με τη σειρά μου, στην επιτροπή: "Μα γιατί μόνο τέσσερις μήνες..."

Κυριακή 9 Δεκεμβρίου 2012

Επικίνδυνες σχέσεις

Ολες οι σχέσεις εξελίσσονται με το χρόνο. Ακόμα και οι πιο στενές, όπως της μητέρας με το παιδί της, με τον καιρό οδεύουν προς την αμοιβαία ανεξαρτητοποίηση. Αλλιώς, η μητέρα αποδεικνύεται τυραννική και το παιδί καταλήγει ένας μπούλης και μισός. Στις σχέσεις Εκκλησίας - κράτους, η μητέρα (αν και δεν συνεισέφερε ιδιαίτερα στη γέννηση του κράτους) είναι σίγουρα η Εκκλησία. Το παιδί μένει να δούμε αν θα συνεχίσει να είναι μαμόθρεφτο...
Πιστεύοντας, όπως κι εσείς, ότι η θρησκεία είναι ένα ζήτημα που αφορά αποκλειστικά τον κάθε άνθρωπο και το θεό του, ότι κανείς δεν χρωστάει λογαριασμό σε κανέναν για την πίστη ή τη θρησκεία του, ότι οι νομοθετικές εξουσίες της κυβέρνησης μπορούν να αφορούν πράξεις μόνο και όχι απόψεις, σέβομαι απόλυτα την απόφαση ολόκληρου του αμερικανικού λαού, που όρισε ότι οι νομοθέτες του δεν θα φτιάξουν κανέναν νόμο που θα στηρίζει την εγκαθίδρυση κάποιας θρησκείας ή θα απαγορεύει την ελεύθερη άσκησή της, χτίζοντας έτσι ένα τείχος διαχωρισμού ανάμεσα σε Εκκλησία και κράτος».
Μ' αυτήν τη φράση από μια επιστολή του προς την Ενωση Βαπτιστών του Ντάνμπουρι, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τόμας Τζέφερσον προσδιόρισε την έννοια του «χωρισμού Εκκλησίας και κράτους». Αυτά στην Αμερική του 1802. Στην Ελλάδα του 2010 ακόμα το συζητάμε.
Η σχέση κράτους και Εκκλησίας (μία είναι η Εκκλησία όταν αναφερόμαστε σε τέτοια ζητήματα, η Ορθόδοξη) είναι παλιά όσο και το κράτος που γεννήθηκε μετά την Επανάσταση του 1821. Από τότε το κράτος εναγκαλίστηκε την Εκκλησία και εκείνη ανταπέδωσε τον εναγκαλισμό σε έναν νομοθετικό και πολιτικό δεσμό τόσο ισχυρό, που καμία κυβέρνηση δεν μπόρεσε να θίξει. Κάθε τόσο, από τη συνταγματική αναθεώρηση του '75 και μετά, κυβερνήσεις μάταια προσπαθούν να «αναθεωρήσουν», να «επαναπροσδιορίσουν» ή, έστω, να «επαναδιατυπώσουν» αυτές τις σχέσεις. Η τελευταία προσπάθεια της καινούργιας κυβέρνησης για φορολόγηση της εκκλησιαστικής περιουσίας και οι οργίλες αντιδράσεις της εκκλησιαστικής ιεραρχίας (που εσχάτως ζητά και επιστροφή χρημάτων από το κράτος), αναδεικνύουν για άλλη μια φορά το ακανθώδες σύμπλεγμα, που ξεκινά από το σύνταγμα και φτάνει μέχρι την καθημερινότητά μας.
Πόσο πολύ έχει παρεισφρήσει η Ορθόδοξη Εκκλησία στη ζωή μας; Αρκεί να δείτε τους βουλευτές που σηκώνουν το χέρι για να ορκιστούν μπροστά σε ιερείς. Ή τις εικόνες του Χριστού στα δικαστήρια (όπου μπορεί να έχει κατοχυρωθεί η εναλλακτική του πολιτικού όρκου, αλλά κανένας σώφρων δικηγόρος δεν θα σας συμβουλέψει να τον επιλέξετε). Ή τη μεγάλη διαμάχη του εκάστοτε υπουργού Εθνικής Παιδείας ΚΑΙ Θρησκευμάτων για την καθιέρωση του μαθήματος σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία, η οποία προαναγγέλλεται και παραπέμπεται στις ελληνικές καλένδες από το 1964. Αυτά, όμως, είναι η επιφάνεια των πραγμάτων, συμβολικές κινήσεις που στόχο έχουν να δείχνουν σε κάθε ενδιαφερόμενο τη δύναμη της Εκκλησίας και του ποιμνίου της, αυτού που ο Χριστόδουλος αποκαλούσε «Δεξιά του Κυρίου».
Μια δύναμη που όλες οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν πως οδεύει προς τον εκφυλισμό, ωστόσο καμία κυβέρνηση δεν πήρε το ρίσκο να αμφισβητήσει στην πράξη. Τρία χρόνια μετά το σκάνδαλο που ξέσπασε στους κόλπους της Εκκλησίας, ένα άλλο σκάνδαλο ξεσπά το 2008. Βατοπέδι. Ξανά στο προσκήνιο οι δεσμοί της Εκκλησίας με το κράτος, ξανά στη δημόσια διαβούλευση η εξουσία που ο Κλήρος έχει από το Σύνταγμα και τη νομολογία, ξανά επί τάπητος το ερώτημα εάν έφτασε η ώρα για το χωρισμό τους, ξανά το ερώτημα «είναι ώριμη η ελληνική κοινωνία;».
Ο βουλευτής τής τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης Νίκος Σηφουνάκης μιλάει στην «Ελευθεροτυπία» για την «τριτοκοσμική σχέση κράτους - Εκκλησίας» και προσθέτει: «Εξαιτίας της ατολμίας χάθηκαν ευκαιρίες στη συνταγματική αναθεώρηση. Με λυπεί να παρουσιάζει η χώρα μας ανά την υφήλιο την εικόνα ενός θεοκρατικού κράτους κατά την έναρξη των εργασιών της Βουλής. Μόνο με το Ιράν συγκρινόμαστε. Ούτε καν με την Τουρκία του Κεμάλ, που καθιέρωσε το λαϊκό κράτος».
Μόνο που ο βουλευτής «ξεχνάει» πως στη διαδικασία της αναθεώρησης συμμετείχε και το δικό του κόμμα, με εισηγητές δύο κορυφαίους συνταγματολόγους, που και οι δύο δήλωναν: «Δεν πρέπει να υπάρξει διαχωρισμός κράτους - Εκκλησίας. Θεωρούσαμε επιβεβλημένο αυτόν το διαχωρισμό τον καιρό που στην Ελλάδα είχαμε βαρύτατες προσβολές των δημοκρατικών δικαιωμάτων και ειδικά του δικαιώματος της θρησκευτικής συνείδησης».
Δεν φυλακίζουμε, λοιπόν, πια τους αντιρρησίες συνείδησης Μάρτυρες του Ιεχωβά, και όλα τα προβλήματα έχουν λυθεί; Δύο χρόνια πριν, ο αρχηγός τής τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης σε συνέντευξή του («Ελευθεροτυπία», 5/11/08) τίθεται με σαφήνεια υπέρ μιας «συνολικής αναθεώρησης των σχέσεων κράτους και Εκκλησίας, έτσι ώστε να κατοχυρωθεί πλήρως η ανεξαρτησία του ενός απέναντι στον άλλο» και δεσμεύεται ότι «θα επανεξεταστούν όλες οι ειδικές φορολογικές ρυθμίσεις που αφορούν την Εκκλησία». Εγκριτοι νομικοί περιγράφουν το καθεστώς «φορολογικού παραδείσου που απολαμβάνουν η Εκκλησία και οι μονές, νομικά όμοιο με αυτό off shore εταιρειών στη Λιβερία ή στον Παναμά».
Πόσο αλλάζουν πολλοί πολιτικοί και κόμματα όταν βρεθούν στην κυβέρνηση; Τον περασμένο Δεκέμβριο, μετά τη δήλωση του υπουργού Οικονομικών, ο οποίος είχε χαρακτηρίσει την Εκκλησία «κοινωφελές ίδρυμα», ο πρωθυπουργός - πλέον - Γιώργος Παπανδρέου προσκαλεί τον Αρχιεπίσκοπο στο υπουργικό συμβούλιο και οι δύο τους δηλώνουν ότι επιθυμούν τη συνεργασία κυβέρνησης - Εκκλησίας. Ο κ. Παπανδρέου διαβεβαίωσε τον κ. Ιερώνυμο ότι θα προηγηθεί διάλογος για τις τυχόν αλλαγές και συμφωνία μεταξύ των δύο πλευρών.
Και όμως, υπάρχουν κάποιοι που δεν αλλάζουν θέση. Είναι οι νομικοί της Ελληνικής Ενωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη (ΕΕΔΑΠ). Αυτοί οι «αυτόκλητοι και αυτοσχέδιοι μάγοι της αλλοτρίωσης», όπως τους χαρακτηρίζει η Διαρκής Ιερά Σύνοδος, είναι η παλαιότερη μη κυβερνητική οργάνωση προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που υπάρχει στην Ελλάδα. Ιδρύθηκε το 1953 και, έκτοτε, στο προεδρείο της στρατεύθηκαν προσωπικότητες, όπως Αλέξανδρος Σβώλος, Στρατής Σωμερίτης, Αγνή Ρουσοπούλου, Αριστόβουλος Μάνεσης.
Η δικτατορία του 1967 διέλυσε την ΕΕΔΑΠ, η οποία ανασυγκροτήθηκε στο τέλος του 1974. Και εσχάτως προκαλεί πονοκεφάλους στην εκκλησιαστική ιεραρχία, σύμφωνα με την οποία επιδιώκει τη «βάναυση μετατροπή της χώρας σε άθρησκη πολιτεία, χωρίς, βέβαια, τη συναίνεση του λαού». (σ.σ.: Ο λαός και η άποψή του εκδηλώθηκαν εκτενώς μετά το σκάνδαλο του Βατοπεδίου. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσίευσε το «Εθνος της Κυριακής», υπέρ του διαχωρισμού κράτους - Εκκλησίας τάχθηκε το 61,6% των πολιτών, ενώ το 88,5% τάσσεται υπέρ της φορολόγησης της εκκλησιαστικής περιουσίας. Σε έρευνα της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας», την ίδια περίοδο, 48% των πολιτών υποστηρίζουν το διαχωρισμό.) Πώς η χώρα θα γίνει πολιτεία; Και πώς σκέφτονται να την αλλοτριώσουν οι μάγοι; Τους αναζητήσαμε στα λημέρια τους, εκεί όπου επεξεργάστηκαν το μοναδικό ολοκληρωμένο σχέδιο νόμου για το διαχωρισμό κράτους - Εκκλησίας.
«Πώς αντιλαμβανόμαστε ότι ένα κράτος δεν είναι κοσμικό; Παρατηρούμε την Ελλάδα». Την πρώτη φορά που το άκουσα αυτό κεραυνοβολήθηκα, μέχρι που ο καθηγητής μας Συγκριτικού Συνταγματικού Δικαίου στο πανεπιστήμιο του Μονπελιέ άρχισε να μας εξηγεί: εικόνες του Χριστού κοσμούν σχολεία, δικαστήρια και δημόσιες υπηρεσίες, οι βουλευτές δίνουν θρησκευτικό όρκο, το μάθημα των θρησκευτικών είναι υποχρεωτικό, η βλασφημία συνιστά ποινικό αδίκημα.
Στην Ελλάδα, η ευλάβεια παύει να είναι ιδιωτική υπόθεση και μετατρέπεται σε δημόσια υποχρέωση, ιδιαίτερα για τους δημοσίους υπαλλήλους. Και, μάλιστα, οι ένστολοι υποχρεώνονται να παρίστανται σε θρησκευτικές τελετές ως εκπρόσωποι του κρατικού μηχανισμού Τι σχέση έχουν οι πρακτικές αυτές με τη θρησκευτική πίστη του καθενός και την άσκηση της θρησκευτικής του λατρείας; Μας απαντά η δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων Κλειώ Παπαπαντολέων: «Καμία. Οι πρακτικές αυτές αποτελούν την πανηγυρική διακήρυξη (από την πλευρά του κράτους) της πρωτοκαθεδρίας της χριστιανικής ορθόδοξης θρησκείας. Το πρόβλημα αφορά τη θρησκευτική ελευθερία των ανθρώπων σε ένα περιβάλλον του οποίου η καθημερινότητα κυριαρχείται από την επιβολή και υποβολή της ορθόδοξης πίστης. Και δεν αναφερόμαστε αποκλειστικά στους "μη ορθόδοξους", αλλά και στη στατιστικά αδιόρατη, πλην ποιοτικά και ποσοτικά εξαιρετικά κρίσιμη μερίδα συμπολιτών μας, που ναι μεν τυπικά ανήκουν στο ποίμνιο, αλλά συνειδησιακά είτε είναι εκτός είτε τοποθετούν το ζήτημα της πίστης τους στο αυστηρώς ιδιωτικό τους πεδίο».
Η αφετηρία αυτού του ασφυκτικού εναγκαλισμού θρησκείας και πολιτικής τοποθετείται συμβατικά στα 1833, όταν με βασιλικό διάταγμα η Εκκλησία της Ελλάδος αποσπάσθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τέθηκε υπό την εξουσία του Βασιλείου της Ελλάδος, ως κλιμάκιο του διοικητικού του μηχανισμού. Από τότε μέχρι σήμερα δεν έχουν επέλθει παρά μόνον ελάχιστες ουσιώδεις μεταβολές, όπως θα μας εξηγήσει ο νομικός Μιχάλης Τσαπόγας. «Μετά τη συνταγματική αναγνώριση "επικρατούσης θρησκείας" το 1844, όλοι επαναπαύθηκαν στο καθεστώς πολιτειοκρατίας, το οποίο εξασφάλιζε στη μεν Πολιτεία τη δυνατότητα ασφυκτικού ελέγχου, στη δε Εκκλησία το προνόμιο δημόσιου οργανισμού. Οι παρενέργειες δεν άργησαν να φανούν: η μεν Πολιτεία καθηλώθηκε σε χρόνιες νομοθετικές αγκυλώσεις για μια σειρά από πεδία που θα έπρεπε να ανήκουν στη δική της αποκλειστική αρμοδιότητα (οικογενειακό δίκαιο, εκπαίδευση, ελευθερία θρησκευτικών μειονοτήτων), η δε Εκκλησία υποχρεώθηκε σε απόκλιση από τους δικούς της κανόνες για σειρά από θέματα που ανάγονται στην εσωτερική της οργάνωση».
Η Μεταπολίτευση, που ευαγγελίστηκε σαρωτικές αλλαγές στην οργάνωση και τις δομές της χώρας, έφερε την Πολιτεία πιο κοντά παρά ποτέ σε ένα διαζύγιο με την Εκκλησία. «Παρά ταύτα, ο νομοθέτης δεν έκανε το μεγάλο βήμα» παρατηρεί ο Μιχάλης Τσαπόγας. «Ακόμη και στα πρακτικά του Συντάγματος του 1975 οι πάντες παραδέχονται ότι χρειάζονται μείζονες αλλαγές και αμφιβάλλουν μόνο για την προοπτική κοινωνικής αποδοχής τους. Η διστακτικότητα αυτή οφείλεται κυρίως στη σφοδρή αντίδραση της ίδιας της Εκκλησίας, η οποία εκτιμά ότι ενδεχόμενη αναθεώρηση της διασύνδεσής της με το κράτος θα διετάρασσε βιαίως τη σχέση της με την κοινωνία και το έθνος: εκτίμηση αβάσιμη, καθώς η ισχύς των θρησκειών δεν στηρίζεται στην πολιτειακή τάξη προβαδίσματος, παρά μόνο στην παράδοση και την πειθώ».
Ο Δημήτρης Χριστόπουλος είναι ένα από τα ονόματα που συναντά κανείς συχνά στις εφημερίδες της ακροδεξιάς και στις φασιστικές ιστοσελίδες. Σχεδόν επικηρυγμένος από τους «πατριώτες», ο επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου είναι ο πρόεδρος της ΕΕΔΑΠ. Και αν - όπως λέγουν οι ιεράρχες, όπως υποστηρίζουν κυβερνώντες συνταγματολόγοι και όπως βοούν οι εθνικιστές - πρόβλημα με την Εκκλησία δεν υπάρχει, μήπως είστε απλώς εμμονικοί εναντίον της Ορθοδοξίας, κύριε πρόεδρε; «Το πρώτο πρόβλημα αφορά το έλλειμμα λογοδοσίας που εδράζεται στις λεγόμενες "υπόγειες διαδρομές" κράτους - Εκκλησίας μέσα σε κραυγαλέες λογιστικές και θεσμικές ανεπάρκειες» επισημαίνει ο καθηγητής. «Οι ανεπάρκειες αυτές αναδείχθηκαν με τον πλέον τραυματικό για το πολίτευμα τρόπο στο λεγόμενο σκάνδαλο Βατοπεδίου. Οι "υπόγειες διαδρομές" αφορούν άτυπες σχέσεις και δίκτυα εκκλησιαστικών ταγών με κρατικούς αξιωματούχους, από τα σχολεία και τα υπουργεία ώς τα δικαστήρια».
Ο Νίκος Αλιβιζάτος είναι καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και εις εκ των... ζηλωτών για τη «βάναυση μετατροπή της χώρας σε άθρησκη πολιτεία». Ο... σατανικός αυτός σκοπός παρουσιάστηκε με τη μορφή σχεδίου νόμου τον Οκτώβριο του 2005. Τι έγινε με την πρότασή σας, κύριε καθηγητά; τον ρωτήσαμε.
«Την υιοθέτησαν αυτούσια και την κατέθεσαν λίγο αργότερα στη Βουλή ο Στέφανος Μάνος και ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος, ανεξάρτητοι βουλευτές, εκλεγμένοι τότε με το ΠαΣοΚ. Το ΚΚΕ και ο Συνασπισμός ακολούθησαν, αφού επέφεραν μερικές μικροαλλαγές. Η Ν.Δ. και το ΠαΣοΚ απέρριψαν την πρόταση με το σκεπτικό ότι θα έπρεπε τάχα να προηγηθεί αναθεώρηση του Συντάγματος. Η Μαριέττα Γιαννάκου, πάντως, αρμόδια υπουργός τότε, μίλησε με νόημα για τη "διαπλοκή" που υπάρχει "σε πάρα πολλούς χώρους" και για την οποία υπεύθυνοι είναι προ πάντων οι άνθρωποι και λιγότερο οι νόμοι».
Ο διαχωρισμός Εκκλησίας - κράτους, για άλλη μια φορά, δεν πέρασε από την ελληνική Βουλή· ωστόσο, έχει ενδιαφέρον ότι αρκετά από τα επί μέρους σημεία της πρότασης πέρασαν. Ο καθηγητής Αλιβιζάτος κάνει τον απολογισμό:
* Καταργήθηκε η απαλλαγή των κληρικών και των μοναχών από τη στρατιωτική τους υποχρέωση.
* Θεσμοθετήθηκε η δυνατότητα αποτέφρωσης των νεκρών με νόμο. Η έκδοση, πάντως, του σχετικού διατάγματος καθυστέρησε - και η σχετική ρύθμιση δεν έχει ακόμη εφαρμοσθεί.
* Καταργήθηκε η εμπλοκή του επιχώριου μητροπολίτη στην αδειοδότηση ναών και ευκτήριων οίκων.
* Απαγορεύθηκε η εξομολόγηση μαθητών μέσα στα σχολεία. Αντίθετα, παραμένει υποχρεωτική η κατηχητική διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών.
* Το κράτος ανέλαβε την ανέγερση μουσουλμανικού τεμένους στην Αθήνα, ιδίαις δαπάναις.
Ενα από τα πλέον ακανθώδη ζητήματα στην υπόθεση του διαχωρισμού κράτους - Εκκλησίας είναι η οικονομική τους εμπλοκή. Ο Γιάννης Κτιστάκις, λέκτορας στη Νομική Σχολή Κομοτηνής, κάνει τον απολογισμό της σύνδεσης Πολιτείας και Εκκλησίας και είναι κατηγορηματικός: «Δεν υπάρχει κανένα "λογιστικό" υπόλοιπο. Δεν χρωστάει η Πολιτεία στην Εκκλησία από το παρελθόν». Η ιεραρχία της Εκκλησίας ισχυρίζεται ότι καλώς οι ιερείς της πληρώνονται από τον δημόσιο κορβανά, αφού αυτό είναι το αντιστάθμισμα της σταδιακής αφαίρεσης μεγάλης ακίνητης εκκλησιαστικής περιουσίας χωρίς αποζημίωση. Ανακριβής ο ισχυρισμός, κατά τον κύριο Κτιστάκι: «Η σύμβαση του 1952 ήταν αμφοτεροβαρής: το κράτος απέκτησε την κυριότητα αγροτεμαχίων και βοσκοτόπων εκτός Αττικής (αξίας 97 δισεκατομ- μυρίων δραχμών) έναντι ίσης αξίας αστικών ακινήτων και μετρητών που απέκτησε η Εκκλησία».
Ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος υποστηρίζει πως «το μεγαλύτερο μέρος της Αθήνας παραχωρήθηκε από την Εκκλησία στο κράτος ή αυτό την άρπαξε με διάφορους τρόπους». Τι απαντάτε σ' αυτό, κύριε Κτιστάκι; «Ούτε τούτο είναι απολύτως ακριβές. Ο Αρχιεπίσκοπος έχει αναφέρει ως παραδείγματα την αμερικανική πρεσβεία και το Νοσοκομείο "Α. Συγγρός". Από έναν δειγματοληπτικό έλεγχο που πραγματοποίησα στο Υποθηκοφυλακείο Αθηνών, προκύπτει ότι η μεν έκταση όπου οικοδομήθηκε η αμερικανική πρεσβεία απαλλοτριώθηκε νομίμως από το Δημόσιο, το δε Νοσοκομείο "Α. Συγγρός" οικοδομήθηκε από τον δωρητή Ανδρέα Συγγρό σε έκταση του Δημοσίου».
Εν τέλει, οφείλουμε ως φορολογούμενοι να πληρώνουμε τους ορθόδοξους ιερείς ή όχι; «Αυτή η πρακτική καθιερώθηκε το 1945, προκειμένου η κεντρική κυβέρνηση να ελέγχει τον κλήρο εν όψει του εμφύλιου πολέμου» θα μας πει ο κύριος Κτιστάκις. «Ο αναγκαστικός νόμος προέβλεπε μεν την κρατική μισθοδοσία, αλλά προέβλεπε, ταυτοχρόνως, και υποχρεωτική είσπραξη του 25% των τακτικών εσόδων των ενοριακών ναών από το Δημόσιο και υποχρεωτική ετήσια εισφορά όλων των ορθόδοξων οικογενειών στην ενορία τους. Με άλλα λόγια, το κράτος έλεγχε τον κλήρο πληρώνοντας τους μισθούς του με τα έσοδα των ναών - που σχηματίζονταν, όμως, από τις υποχρεωτικές εισφορές των πιστών».
Η ιστορία της πρότασης της Ελληνικής Ενωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη ανατρέχει σε αυτούς τους «ανοιχτούς λογαριασμούς» της Εκκλησίας με την Πολιτεία. Θα μπορούσε κανείς εύλογα να αντιτάξει: μα η πρόταση αυτή κατ' εξοχήν θίγει τα δικαιώματα της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ελλάδα, εφόσον τη θέτει εν γένει εκτός απυροβλήτου. «Το δικαίωμα της Εκκλησίας να εισπράττει από τα υπάρχοντά της δεν θίγεται. Θίγεται το καθεστώς off shore εταιρείας που έχει» απαντά. «Το καθεστώς των ανθρώπων που επιθυμούν να εκδηλώνουν την πίστη τους δεν θίγεται. Θίγεται το ότι αυτό επιβάλλεται σε άλλους, παρά τη θέλησή τους. Η δυνατότητα της Εκκλησίας να έχει όσους ιερωμένους θέλουν οι μητροπολίτες δεν θίγεται. Θίγεται η αξίωση να πληρώνει ο ελληνικός λαός γι' αυτό. Εν ολίγοις, άλλο προνόμια, άλλο δικαιώματα».

της δημοσιογράφου Ντίνας Δασκαλοπούλου

Τρίτη 4 Δεκεμβρίου 2012

Η κοκαΐνη του λαού

Σε μια πρόσφατη ανταλλαγή απόψεων γύρω από τη σημειολογία του ιερού, η συζήτηση στράφηκε σε μια ιδέα την οποία βρίσκουμε από τον Μακιαβέλι ως τον Ρουσό και ακόμη πιο πέρα: την «πολιτική θρησκεία» των Ρωμαίων, εννοούμενη ως ένα σύνολο πεποιθήσεων και υποχρεώσεων οι οποίες μπορούν να διατηρήσουν μια κοινωνία ενωμένη. Κάποιος επεσήμανε ότι αυτή η έννοια, αυτή καθαυτή καλή και αγαθή, μπορεί εύκολα να οδηγήσει στην αντίληψη της θρησκείας ως «instrumentum regni»- με άλλα λόγια ως ενός οργάνου το οποίο μια πολιτική εξουσία (ίσως αποτελούμενη από μη πιστούς) μπορεί να χρησιμοποιήσει για να κρατήσει τους υπηκόους της υπό έλεγχο.
Η ιδέα αυτή εκφράστηκε από εκείνους οι οποίοι είχαν γνωρίσει την πολιτική θρησκεία των Ρωμαίων. Στις «Ιστορίες» του ο Ελληνας ιστορικός Πολύβιος είχε πει για τις ρωμαϊκές τελετουργίες ότι «σε ένα κράτος το οποίο αποτελείται μόνο από σοφούς θα ήταν άχρηστο να χρησιμοποιηθούν τέτοια μέσα, εφόσον όμως οι μάζες είναι εκ φύσεως ευμετάβλητες και υπόκεινται σε κάθε είδους πάθη, από την αχαλίνωτη απληστία ως τη βίαιη οργή, δεν υπάρχει άλλος τρόπος από το να τις περιορίσει κανείς με τέτοια συστήματα και μυστηριώδεις φόβους. Για τον λόγο αυτόν πιστεύω ότι οι παλαιοί είχαν τους λόγους τους ώστε να μυήσουν τις μάζες στη θρησκευτική πίστη και στις δεισιδαιμονίες για τον Αδη και νομίζω ότι οι άνθρωποι σήμερα ενεργούν βιαστικά και ανόητα όταν τις απορρίπτουν... Στις πρεσβείες και στα δημόσια γραφεία τους οι Ρωμαίοι χειρίστηκαν τεράστια χρηματικά ποσά αλλά παρέμειναν έντιμοι από σεβασμό προς τα δεσμά του όρκου τους. Και ενώ σε άλλους λαούς σπάνια βρίσκεις κάποιον ο οποίος δεν έχει βάλει χέρι στο δημόσιο χρήμα, στους Ρωμαίους σπάνια βρίσκεις κάποιον ένοχο για τέτοιο παράπτωμα».
Παρ΄ ότι οι Ρωμαίοι συμπεριφέρονταν ενάρετα κατά τη ρεπουμπλικανική περίοδο, είναι βέβαιον ότι σταμάτησαν να το κάνουν σε κάποια στιγμή. Και μπορεί να δει κανείς γιατί, αιώνες μετά, ο Ολλανδός φιλόσοφος του 17ου αιώνα Βενέδικτος ντε Σπινόζα συνέλαβε μια άλλη ερμηνεία του «instrumentum regni» και των λαμπρών και γοητευτικών τελετών του στη «Θεολογικοπολιτική πραγματεία» του: «Επομένως,παρ΄ ότι είναι αλήθεια ότι το μεγαλύτερο μυστικό και το υπέρτατο συμφέρον των μοναρχικών καθεστώτων συνίσταται στο να κρατούν τους ανθρώπους σε μια κατάσταση εξαπάτησης και να κρύβουν κάτω από το παραπλανητικό όνομα της θρησκείας τον φόβο με τον οποίον αυτοί θα κρατηθούν σε υποτέλεια, έτσι ώστε να πολεμούν για τη δουλεία τους σαν να επρόκειτο για τη σωτηρία τους (...) είναι εξίσου αληθές ότι σε μια ελεύθερη κοινότητα θα ήταν αδύνατον είτε να σκεφτεί είτε να προσπαθήσει να υλοποιήσει κανείς κάτι περισσότερο καταστρεπτικό» .
Δεν χρειάζεται πολύ για να πάμε από αυτό στον ορισμό του Μαρξ για τη θρησκεία ως το όπιο του λαού.
Είναι όμως αλήθεια ότι όλες οι θρησκείες έχουν πάντα αυτή τη δύναμη; Ενα παράδειγμα μιας εντελώς διαφορετικής άποψης έρχεται από τον Πορτογάλο συγγραφέα Ζοζέ Σαραμάγκου, ο οποίος έχει επανειλημμένως επιτεθεί εναντίον της θρησκείας ως πηγής σύγκρουσης: «Οι θρησκείες, όλες τους, χωρίς εξαίρεση, ποτέ δεν θα χρησιμεύσουν στο να ενωθούν οι άνθρωποι και να συμφιλιωθούν. Αντιθέτως, υπήρξαν - και εξακολουθούν να αποτελούν - μια αιτία απερίγραπτων δεινών, σφαγών και τερατωδών σωματικών και πνευματικών θηριωδιών οι οποίες συνιστούν ένα από τα πιο ζοφερά κεφάλαια της οικτρής Ιστορίας της ανθρωπότητας» (από άρθρο στην εφημερίδα «La Repubblica»).
Αλλού ο Σαραμάγκου έχει αποφανθεί ότι «αν όλοι ήμασταν άθεοι, θα ζούσαμε σε μια πιο ειρηνική κοινωνία». Δεν είμαι βέβαιος ότι έχει δίκιο, φαίνεται όμως ότι έλαβε μια έμμεση απάντηση από τον Βενέδικτο ΙΣτ΄ στην πρόσφατη εγκύκλιό του «Spe Salvi» στην οποία λέει ότι ο αθεϊσμός του 19ου και του 20ού αιώνα, παρ΄ ότι εκδηλώθηκε ως διαμαρτυρία ενάντια στις αδικίες του κόσμου και της οικουμενικής Ιστορίας «οδήγησε στις μεγαλύτερες μορφές ωμότητας και παραβιάσεων της δικαιοσύνης».
Υποθέτω ότι ο Πάπας σκεπτόταν τον Λένιν και τον Στάλιν, αυτό το άθεο ζευγάρι, ξέχασε όμως ότι τα ναζιστικά λάβαρα έφεραν τις λέξεις «Got mit uns» («Ο Θεός μαζί μας»)· ότι πλήθος στρατιωτικών ιερέων ευλογούσαν τις σημαίες των ιταλών φασιστών· ότι ο σφαγέας Φρανθίσκο Φράνκο ήταν ένας άνθρωπος εμπνεόμενος από βαθιές θρησκευτικές αρχές και υποστηριζόμενος από τους πολεμιστές του Βασιλιά Χριστού· ότι βαθιά θρησκευτικά αισθήματα ενέπνευσαν τους αντεπαναστάτες της Βανδέας, αντιπάλους των γάλλων δημοκρατικών οι οποίοι είχαν ανακηρύξει σε θεά τη Λογική («instrumentum regni»)· ότι καθολικοί και προτεστάντες σφαγιάστηκαν χαρωπά μεταξύ τους επί χρόνια και χρόνια· ότι τόσο οι σταυροφόροι όσο και οι εχθροί τους είχαν θρησκευτικό κίνητρο· ότι οι Ρωμαίοι υπερασπίστηκαν τη θρησκεία τους, ρίχνοντας τους χριστιανούς στα λιοντάρια· ότι θρησκευτικοί λόγοι βρίσκονταν πίσω από πολλές καύσεις στην πυρά· ότι ακραία θρησκευτικά αισθήματα εμπνέουν τους μουσουλμάνους φονταμενταλιστές, τους δράστες των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου, τον Οσάμα μπιν Λάντεν και τους Ταλιμπάν, οι οποίοι ανατίναξαν τα αγάλματα του Βούδα· ότι η Ινδία και το Πακιστάν είναι στα μαχαίρια για θρησκευτικούς λόγους· και, τέλος, ότι με τη φράση «ας ευλογήσει ο Θεός την πατρίδα μας και όλους όσοι την υπερασπίζονται» ο Τζορτζ Μπους ξεκίνησε την επίθεση στο Ιράκ.
Ετσι, μου ήρθε στο μυαλό πως, παρ΄ όλο που μερικές φορές η θρησκεία είναι ή υπήρξε το όπιο του λαού, ίσως πιο συχνά υπήρξε η κοκαΐνη του.
Ισως ο άνθρωπος είναι ψυχεδελικό ζώο. 

του Ουμπέρτο Έκο

Σάββατο 1 Δεκεμβρίου 2012

Ρένος Αποστολίδης


http://www.youtube.com/watch?v=hlhDq0KRPAk 
http://www.youtube.com/watch?v=weBr4GlCnJQ
http://www.youtube.com/watch?v=uyESzZEFjaY
http://www.youtube.com/watch?v=hlhDq0KRPAk


«Οι Έλληνες δεν ξέρουν Ιστορία. Και κυριότατα γιατί δεν τους μαθαίνουν. Και δεν τους μαθαίνουν γιατί δεν συμφέρει να ξέρουν και να κρίνουν, αλλά και γιατί τα μυαλά συντριπτικής πλειονότητας των διδασκόντων είναι χαλασμένα -όπως και ήταν χαλασμένα πριν αντίστροφα. Άλλοτε χρησιμοποιούσαν την Ιστορία στα σκολειά για να παράγουν εθνικιστικές συνειδήσεις. Μετά για να κάνουν κακή κι αδέξια προπαγάνδα ψευτοαριστερίστικη. Όλοι απλώναν αναχρονιστικά τις ιδεούλες τους και τις πίστεις τους στο παρελθόν, κόβαν και ράβαν την ιστορία στα μικρά μέτρα τους.
Αλλ’ έτσι η βαθύτερη ζήτηση της ιστορίας, που είναι κάτι το πολύ ριζικό στην ανθρώπινη συνείδηση, δεν ικανοποιείται, πεινάει επί μακρόν, κι εντέλει μαραίνεται. Σιχάθηκα μια ζωή να παλεύω να διαλύσω ψευτοϊστορικές ερμηνείες του παρελθόντος, εθνικιστών και τάχα μαρξιστών, τάχα “συντηρητικών” και τάχα “προοδευτικών”, να μην θαρρούν τα παιδιά πως η αρχαιοελληνική πόλις είναι ό,τι τάχα η εθνικιστική πατρίδα, να μην βγάζουν “προδότες” τους Θεμιστοκλήδες και τους Αντρούτσους, να μην βγάζουν όλοι “προδότες” τους πολιτικούς τους αντιπάλους, να μην απλώνουν στα παρελθόντα τα παρόντα πάθη τους.
Ποια ιστορία; Ποιος την δίδαξε ποτέ σωστά; Ποιος νοιάστηκε αλήθεια; Και γι’ αυτό ίσως δεν έχουμε και ιστορική μνήμη. Τι “ιστορική”; Ούτε χθεσινή δεν έχουμε! Πράγματα που τα ζήσαμε χθες, οι ίδιοι, στο πετσί μας, αφήνουμε θρασύτατα να μας τα λένε ανάποδα όλοι, και δεν αντιδρούμε!…»

Πέμπτη 22 Νοεμβρίου 2012

Χρόνης Μίσσιος

“Και την ιστορία την πουτάνα έτσι τη γράφουνε, και οι αστοί και οι κομμουνιστές: οριζόντια, ισόπεδη. Μιλάνε για λαούς, μιλάνε για μάζες, κανένας απ ‘αυτούς δεν μπόρεσε ποτέ να νιώσει την ένταση, το πάθος, την κορύφωση και την πτώση κόσμων ολόκληρων σε ένα μονάχα 24ωρο από τη ζωή του επαναστάτη. Ξέρουν γράμματα, διαβάζουν, γράφουν και δεν κατάλαβαν ποτέ πως ο κάθε άνθρωπος είναι ένας κόσμος ολόκληρος, είναι μια ολόκληρη ιστορία… Δεν ξέρω, αλλά νομίζω πως όταν ο άνθρωπος ξανακαταχτήσει την ανθρωπιά του, όταν ξαναρχίσει να δημιουργεί ανθρώπινο πολιτισμό, να γράφει πια την ιστορία κάθετα, όχι για λαούς και μάζες, αλλά για τον Παύλο, για τη Ρηνιώ, για την Ελένη, για το μαστρο – Στέφανο… τότε μονάχα οι άνθρωποι θα ξέρουν τι κοστίζει η ιστορία, τι κοστίζει η συμμετοχή, τι θα πει η φράση «εκατό χιλιάδες νεκροί» ή «βασανίζεται ένας άνθρωπος σε κάποια ασφάλεια»”

Δευτέρα 19 Νοεμβρίου 2012

Λεηλατημένη από την ηγεσία (μέρος τέταρτο)

Ίσως η μεγαλύτερη απόδειξη της πνευματικής ανικανότητας των ηγετών της Ισπανίας συνίσταται στο γεγονός ότι δεν κατανόησαν ότι η απαραίτητη κοινωνική αφήγηση πρέπει να υπόκειται στους αριστοτελικούς κανόνες περί τραγωδίας. Να διαθέτει πλοκή, κλιμάκωση και κάθαρση. Αυτό, με απλά λόγια, μεταφράζεται ως εξής : κανείς δεν δύναται να πιστεύει ότι το μέλλον αποτελεί την επανάληψη του παρόντος. Σε σχέση, μάλιστα, με την οικονομία, οφείλει να κατανοεί ότι οι κύκλοι, αναπόφευκτα, κάποτε κλείνουν. Η Ισπανία είναι μια Καθολική χώρα. Θα περίμενε, λοιπόν, κανείς ότι οι άνθρωποι που την κυβερνούν θα έριχναν μια σύντομη ματιά στις Γραφές. Θα είχαν έτσι ανακαλύψει ότι ο αγνός Ιωσήφ ερμήνευσε το όνειρο του Φαραώ με τις ισχνές αγελάδες που διαδέχονταν τις παχιές, ως προμήνυμα του τέλους ενός οικονομικού κύκλου.
Όταν ξεκίνησε η έκρηξη της οικοδομικής δραστηριότητας, όλοι οι πολιτικοί και συνδικαλιστικοί ηγέτες της Ισπανίας γνώριζαν ότι κάθονταν πάνω σε ένα βαρέλι με δυναμίτη, όμως, με εξαίρεση τις δειλές φωνές της Ενωμένης Αριστεράς που προειδοποιούσε για τους κινδύνους, κανείς δεν τόλμησε να κρεμάσει ένα κουδούνι στον γάτο. Ο γάτος έπρεπε να συνεχίσει να πιάνει ποντίκια, ακόμα κι όταν αυτά δεν υπήρχαν.
Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ λέει σε ένα ποίημά του ότι, όπως οι λαοί πρέπει να αλλάζουν τους άχρηστους ηγέτες, ενίοτε θέλουν και οι ηγέτες να αλλάζουν λαό, αν δεν τους βολεύει. Κάτι τέτοιο πρέπει να ένιωσαν στο PSOE μόλις έμαθαν τα αποτελέσματα των δύο τελευταίων εκλογικών αναμετρήσεων πέρυσι, των αυτοδιοικητικών αρχικά και κατόπιν, των βουλευτικών. Τα πρώτα βήματα της κυβέρνησης Θαπατέρο για την αντιμετώπιση της κρίσης –της οποίας την ύπαρξη αρνιόταν μέχρι τότε, αφού οι ιδεολόγοι της ελεύθερης αγοράς τον είχαν πείσει ότι η ισπανική οικονομία ήταν αδιάβλητη– έθεσαν τέλος στο όποιο σοσιαλιστικό ή σοσιαλδημοκρατικό άλλοθι στη διακυβέρνηση της χώρας. Δεν έγινε ούτε μια συνεπής ανάλυση που να εξηγεί στην κοινωνία τι συμβαίνει και να δίνει στους πολίτες να καταλάβουν γιατί οι τράπεζες έπαψαν να χορηγούν δάνεια, γιατί οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις κατέρρεαν η μία μετά την άλλη και γιατί η ανεργία αυξανόταν μέρα με τη μέρα, λεπτό με λεπτό. Και η Δεξιά, το Λαϊκό Κόμμα, εκτός του ότι άσκησε την πιο ανεύθυνη αντιπολίτευση στα χρονικά μιας δημοκρατικής χώρας, τορπίλιζε τις δειλές απόπειρες της κυβέρνησης να ακολουθήσει μια πολιτική που ίσως έσωζε την κατάσταση. Μόνο που η « κατάσταση » δεν αφορούσε στην ολοένα μεγαλύτερη αγωνία των πολιτών, αλλά στην ανάγκη να « αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των αγορών », πράγμα που σήμαινε τη χορήγηση κρατικού χρήματος σε τράπεζες οι οποίες, όπως και στην περίπτωση των ΗΠΑ, είχαν τα ταμεία τους γεμάτα με τοξικά ομόλογα.
Οι τελευταίοι μήνες της κυβέρνησης του PSOE έφεραν τη σφραγίδα μιας κωμωδίας η οποία εξελισσόταν αργά σε τραγωδία. Από τη μια μεριά, η κυβέρνηση έκοβε μισθούς και παρέδιδε δημόσιο χρήμα στις τράπεζες κι από την άλλη, άτομα όπως ο σημερινός υπουργός Οικονομικών και Δημόσιας Διοίκησης, Κριστόμπαλ Μοντόρο, δεν δίσταζαν να δηλώνουν δημόσια : « Αφήστε την Ισπανία να καταρρεύσει. Θα τη σηκώσουμε εμείς ». Ο Λουίς δε Γκίντος ήταν άλλος ένας « σωτήρας ». Διευθυντής του παραρτήματος της Lehmans Brothers στην Ισπανία και την Πορτογαλία από το 2006 ώς το 2008, απέκρυψε από τις αρχές των χωρών αυτών τις πληροφορίες που γνώριζε από πρώτο χέρι σχετικά με τους πειραγμένους ισολογισμούς της τράπεζας και τα σημάδια της επικείμενης κατάρρευσής της. Τρία χρόνια αργότερα, ο Μαριάνο Ραχόι τον αντάμειψε με το υπουργείο Οικονομίας και Ανταγωνισμού.
Έτσι, ενώ η σοσιαλιστική κυβέρνηση περιέκοπτε τις κοινωνικές δαπάνες χρησιμοποιώντας τον ευφημισμό περί « αναγκαίας προσαρμογής » ή « δεσμεύσεων που επιβάλλουν οι Βρυξέλλες », οι άνεργοι αυξάνονταν από τα δύο εκατομμύρια στα τρία, κατόπιν στα τέσσερα, ώσπου έφτασαν σήμερα στα πέντε εκατομμύρια. Στο μεταξύ, το Σύνταγμα άλλαζε στα μουλωχτά για να προστεθούν ορισμένοι στόχοι για τη μείωση του ελλείμματος, οι οποίοι είναι αδύνατο να εκπληρωθούν χωρίς να προστεθεί και μια νέα κρίση στην ήδη υπάρχουσα οικονομική : η κοινωνική κρίση, η κρίση της φτώχειας, η οποία έχει εγκατασταθεί για τα καλά πάνω στην ισπανική γη, αυτή τη γη που τελικά δεν είχε τόση αξία όση υπολόγιζαν οι εκτιμητές των τραπεζών.
Στις εκλογές, η απουσία μιας αφήγησης που θα μας έδινε να καταλάβουμε τι συνέβαινε, έθεσε στους πολίτες ένα από τα πιο άθλια διλήμματα : θέλουμε να είμαστε πολίτες ή καταναλωτές ; Μεγάλο τμήμα της κοινωνίας προτίμησε τη δεύτερη εκδοχή και έδωσε την απόλυτη πλειοψηφία στη Δεξιά.
Και ο γάτος ; Είχε πάψει να πιάνει ποντίκια ; Ίσα-ίσα, άρχισε νέο φαγοπότι για να χορτάσει την πείνα του. Η Ισπανία έβγαλε προς πώληση το δημόσιο χρέος της. Οι τράπεζες, με τα χρήματα που είχαν πάρει από την κυβέρνηση, αντί να αφήσουν ανοιχτή την κάνουλα των δανείων, κάτι που θα έσωζε πολλές μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις ή να κάνουν διακανονισμό στις υποθήκες και να μην προχωρήσουν αμέσως σε κατασχέσεις των ακινήτων όσων δεν μπορούσαν πια να πληρώνουν, άρχισαν να αγοράζουν δημόσιο χρέος με επιτόκιο 3%, 4% και 5%. Κερδοσκοπία με κρατική επιχορήγηση. Πόσο τελικά επηρέασε η κρίση το ισπανικό τραπεζικό σύστημα ; Απλώς, έπαψε να έχει μεγάλα κέρδη. Αλλά, σε καμία περίπτωση δεν έπαψε να έχει κέρδη.
Σύμφωνα με τους οικονομικούς κανόνες της Ε.Ε., τα κράτη είναι εκείνα τα οποία εγγυώνται τη σοβαρότητα, τη βιωσιμότητα και την ευρωστία των τραπεζικών τους συστημάτων και της ιδιωτικής οικονομίας. Αυτή η διαστρέβλωση του καπιταλισμού επιτρέπει στους κερδοσκόπους να διατηρούν τα κέρδη τους, μόλις όμως προκύπτουν προβλήματα ή επισφάλειες, έρχεται το κράτος με το δημόσιο χρήμα για να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά.
Οι φορολογικές συνταγές εξαντλήθηκαν λίγους μήνες πριν από την αποχώρηση της κυβέρνησης Θαπατέρο. Επειδή, όμως, ο γάτος πεινούσε κι ήθελε κι άλλα ποντίκια, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα απελευθέρωσε δάνεια με επιτόκιο μόλις 1%, δίχως να διεξάγει την παραμικρή έρευνα για την πραγματική ευρωστία των ισπανικών τραπεζών που τα ελάμβαναν. Ο γάτος συνέχιζε να παχαίνει. Χάρη στο φθηνό χρήμα της ΕΚΤ, οι τράπεζες επιδόθηκαν στην αγορά περισσότερου δημόσιου χρέους με επιτόκιο 4%, 5%, 6% και 7%. Μάλιστα. Η Ισπανία εξακολουθούσε να είναι η καλύτερη χώρα στην Ευρώπη και στον κόσμο για να βγάλει κανείς εύκολο χρήμα. Η προφητεία του Κάρλος Σολτσάγα είχε βγει αληθινή.
Στη χώρα των ευφημισμών, η αηδία απέναντι στη διαφθορά βαφτίζεται « αποξένωση από την πολιτική ». Τη στιγμή που η χώρα βυθιζόταν στη δίνη της ανεργίας, τα διευθυντικά στελέχη των τραπεζών και των ταμιευτηρίων ετοίμαζαν την έξοδό τους παραχωρώντας στους εαυτούς τους αστρονομικά μπόνους υπό το συγκαταβατικό βλέμμα τής κακώς εννοούμενης « πολιτικής τάξης ». Όπως μία κοινωνική τάξη προασπίζεται τα συμφέροντά της, έτσι και η ισπανική πολιτική τάξη που βρίσκεται στην υπηρεσία της αγοράς, προασπίζεται τα συμφέροντα των κερδοσκόπων. Η αγορά, μάλιστα, επιβραβεύει όσους της έχουν επιδείξει πίστη. Δεν είναι τυχαίο ότι ο πρώην πρωθυπουργός Χοσέ Μαρία Αθνάρ είναι σύμβουλος σε θέματα « δεοντολογίας » στην αυτοκρατορία του Μέρντοχ και εξωτερικός σύμβουλος του ενεργειακού πολυεθνικού κολοσσού ENDESA. Παρομοίως, ο πρώην πρωθυπουργός Φελίπε Γκονζάλες είναι ανεξάρτητος σύμβουλος της εταιρείας φυσικού αερίου GAS NATURAL-FENOSA, ενώ η πρώην υπουργός Οικονομίας των σοσιαλιστών, Ελένα Σαλγάδο, έπιασε κι αυτή θέση στην ENDESA, ως σύμβουλος της θυγατρικής της στη Χιλή, της CHILECTRA, η οποία ευθύνεται για τα χειρότερα οικολογικά εγκλήματα στην Παταγονία. Φοβερός αυτός ο γάτος. Ποτέ δεν παύει να πιάνει ποντίκια.
Στην Ισπανία, αντίθετα με ό,τι συμβαίνει σε άλλα γεωγραφικά μήκη και πλάτη, μας πανικοβάλλει η ανατολή του ήλιου, γιατί η αυγή μας φέρνει νέες σκιές, όλο και πιο πυκνές. Η κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος είναι ό,τι και ο αρχηγός του, ο Μαριάνο Ραχόι : ένας εκτιμητής περιουσίας, ένας γραφειοκράτης του προπερασμένου αιώνα, σαν εκείνους που χρησιμοποιούσαν αλισίβα για να διατηρούν τα πουκάμισά τους ολόλευκα, ο οποίος, με τον αέρα της απόλυτης πλειοψηφίας, έχει γίνει ένα είδος ιεροκήρυκα του προστάγματος των αγορών : Οι πολίτες, οι οποίοι έχουν μετατραπεί σε ξεπεσμένους καταναλωτές, πρέπει να γίνουν φτωχότεροι. Κάθε πρωί που ξυπνάμε, ο γάτος ορμάει να πιάσει κι άλλα ποντίκια, ακόμα κι αν έχουν ανθρώπινη όψη. Περικοπές στην παιδεία και στην υγεία, περισσότερες απολύσεις, οι οποίες πλασάρονται ως « μέτρα προσαρμογής » και μια ατέλειωτη σιωπή απέναντι στα νέα σκάνδαλα διαφθοράς, κλοπής και απάτης που διαπράττουν οργανισμοί όπως η BANKIA, μια τράπεζα που, αφού εμφανίστηκε ως ο πλέον στιβαρός χρηματοπιστωτικός οργανισμός, σήμερα κινδυνεύει να τινάξει στον αέρα ολόκληρο το τραπεζικό σύστημα.
Η BANKIA προέκυψε το 2010, μέσα από τη συγχώνευση και τον συνακόλουθο αποχαρακτηρισμό εφτά τοπικών ταμιευτηρίων. Το μήνυμα που απηύθυνε ήταν ξεκάθαρο : οι επείγουσες ανάγκες που δημιουργούσε ο « ανταγωνισμός » επέβαλαν την απαλοιφή των όποιων ψηγμάτων κοινωνικού χαρακτήρα είχαν τα παλιά ταμιευτήρια. Τα πρώτα αποτελέσματα έμοιαζαν ενθαρρυντικά, ιδίως για τους μετόχους. Ξαφνικά, όμως, η φούσκα έσκασε. Παρόλο που ένα πυκνό πέπλο μυστηρίου καλύπτει μέχρι σήμερα τα αίτια, το κράτος χορήγησε με μεγάλη σπουδή 23,5 δις ευρώ στα άδεια ταμεία της ΒΑΝΚΙΑ, ποσό μεγαλύτερο από τον συνολικό προϋπολογισμό του ισπανικού κράτους για τις υποδομές.
Σίγουρα όλοι έχουμε δει την εικόνα κάποιου τραπεζίτη που πηδά στο κενό την εποχή του οικονομικού κραχ του 1929. Στην Ισπανία, βέβαια, τραπεζίτες όπως ο πρώην υπουργός Οικονομίας του Αθνάρ, Ροδρίγο Ράτο, πρώην πρόεδρος του ΔΝΤ και πρώην παρ’ ολίγο υποψήφιος πρωθυπουργός -τελικά ο Αθνάρ έδωσε το δαχτυλίδι της διαδοχής στον Μαριάνο Ραχόι- δεν πρόκειται να πηδήξουν από κανένα παράθυρο στη λεωφόρο Λα Καστεγιάνα. Τουλάχιστον όχι με μισθό 2.184.000 ευρώ.
Έτσι, κάθε προσπάθεια να αφηγηθούμε τι διάολο συνέβη, τι στα κομμάτια συμβαίνει και τι θα συμβεί αύριο, έχει ως αφετηρία και τέρμα την προτροπή του Κάρλος Σολτσάγα στη διαφθορά και την εγκατάλειψη της ηθικής, καθώς και την αναφορά του Φελίπε Γκονζάλες σε έναν γάτο απροσδιορίστου χρώματος.
Ο Κάρλ Μαρξ έγραψε ότι ο καπιταλισμός φέρει στα σπλάχνα του το σπέρμα της ίδιας του της καταστροφής. Ο φιλόσοφος με την άσπρη γενειάδα είχε στο νου του την Αγγλία. Αλλά, αν ήταν σήμερα ξαπλωμένος κάτω από τον ήλιο σε μια παραλία της Μαρμπέγια και με τον γάτο να κυνηγά ποντίκια ανάμεσα στα πόδια του, ίσως να ανακάλυπτε ότι ο κλασικός καπιταλισμός, ο οποίος στηρίζεται στην εκμετάλλευση της υπεραξίας, αντί να αυτοκαταστραφεί, έχει πάρει το αόρατο πρόσωπο των αγορών, το άπιαστο σώμα των αγορών, την ασύλληπτη απληστία των αγορών. Ίσως, μάλιστα, να καλούσε με το iPhone τον σύντροφό του, τον Φρίντριχ Ένγκελς και οι δυο τους μαζί, φορώντας τις βερμούδες τους, κάτω από τον ήλιο της Μαρμπέγια, να έγραφαν : « Ένα φάντασμα πλανάται ανά τον κόσμο. Είναι το φάντασμα του κόσμου στον οποίο θέλουμε να ζήσουμε, το εφικτό φάντασμα της εφικτής κοινωνίας στην οποία θέλουμε να μετέχουμε ».
Όμως, όσο αυτό το φάντασμα δεν ξεκινά το διάβα του, τόσο ο καταραμένος γάτος θα συνεχίζει να κυνηγά ποντίκια.

Παρασκευή 16 Νοεμβρίου 2012

Λεηλατημένη από την ηγεσία (μέρος τρίτο)

Δεν υπάρχει πολιτικός στην Ισπανία που να μη δηλώνει ότι ο τουρισμός είναι η πρώτη ή, έστω, η δεύτερη σημαντικότερη βιομηχανία της χώρας. Όπως δεν υπάρχει και κανένας που να υπενθυμίζει ότι το μάννα του τουρισμού υπόκειται σε συγκυρίες που υπερβαίνουν τις ανθρώπινες επιθυμίες και ότι, εκτός από το να κάνει πλούσιους τους ιδιοκτήτες των τουριστικών εγκαταστάσεων, δημιουργεί κι ένα σύμπλεγμα κατωτερότητας που διαπερνά ολόκληρη την κοινωνία η οποία ζει από τον τουρισμό. Δεν είναι το ίδιο να είσαι κάτοικος μιας χώρας πρωτοπόρου στην τεχνολογική καινοτομία με το να ζεις σε μια χώρα σερβιτόρων, μαγείρων και ρεσεψιονίστ.
Η ένταξη της Ισπανίας, μαζί με την Ελλάδα και την Πορτογαλία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, εκτός από την εγκατάλειψη του απομονωτισμού και του αυταρχισμού, σηματοδότησε επίσης την εισροή περισσότερου χρήματος ακόμα κι απ’ όσο έφερε το σχέδιο Μάρσαλ σε ολόκληρη τη μεταπολεμική Ευρώπη, με τη μορφή είτε πακέτων σύγκλισης είτε αναπτυξιακής βοήθειας. Μόνο για το διάστημα 2007-2013, η Ισπανία έλαβε 3,25 δις ευρώ. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι κατά την οχταετή διακυβέρνηση Αθνάρ το σύνθημα « η Ισπανία πηγαίνει καλά » είχε αναχθεί σε δόγμα και ο διάδοχός του, Χοσέ Λουίς Ροδρίγκεθ Θαπατέρο, διαβεβαίωνε ότι η ισπανική οικονομία ξεπερνούσε την ιταλική και προσέγγιζε τη γαλλική, καθώς και ότι το ισπανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα ήταν το καλύτερο στον κόσμο, η Ισπανία δεν έβαλε ούτε ένα ευρώ υπέρ των 10 χωρών που εντάχθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004.
Αυτή η τελευταία λεπτομέρεια έπρεπε να θορυβήσει τους Ευρωπαίους ηγέτες σχετικά με τη βιωσιμότητα της ισπανικής οικονομίας. Αν αυτό δεν συνέβη ποτέ, οφείλεται στο γεγονός ότι οι αγορές είχαν ανακαλύψει στην Ισπανία, όπως και στην περίπτωση των ΗΠΑ, μια πολύ πιο επικερδή επιχείρηση από τον εκσυγχρονισμό του παραγωγικού συστήματος : την κερδοσκοπία των ακινήτων και την απεριόριστη χορήγηση στεγαστικών δανείων.
Κανένας Ισπανός πολιτικός ή οικονομολόγος δεν ασχολήθηκε με το γεγονός ότι μέσα στα πέντε χρόνια που προηγήθηκαν του ξεσπάσματος της κρίσης με την κατάρρευση της τράπεζας Lehman Brothers, οι αναδυόμενες οικονομίες, όπως η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία αναπτύσσονταν με ξέφρενους ρυθμούς. Οι προσπάθειες που κατέβαλλαν οι λίγες ισπανικές επιχειρήσεις που είχαν την ικανότητα να διεισδύσουν στην παγκόσμια οικονομία τούς άφηναν αδιάφορους, σε αντίθεση με τα βραχυπρόθεσμα κέρδη που εξασφάλιζε η φούσκα των ακινήτων.
Η διαφθορά εισέβαλε στην πολιτική ζωή της Ισπανίας ως η πεμπτουσία του νοοτροπίας του Πίκαρου : εγώ σου χρηματοδοτώ την προεκλογική εκστρατεία κι εσύ χαρακτηρίζεις τη γη του δήμου σου οικοδομήσιμη. Έτσι, ξεφύτρωσαν εκτρώματα, όπως μια πόλη φάντασμα στην έρημο του Τολέδο, ονόματι Σεσένια, με περισσότερα από 13.500 διαμερίσματα χωρίς νερό, ηλεκτρικό, οδικό δίκτυο, αλλά ούτε και κατοίκους, με εξαίρεση κάτι λίγους που ξεβράστηκαν εκεί τυχαία, καθώς και σωρούς από άμμο. Οι τράπεζες είχαν ανεβάσει τεχνητά την τιμή της φούσκας των ακινήτων στα ύψη, προτού την παραχωρήσουν σε έναν από τους πλουσιότερους επιχειρηματίες της Ισπανίας, τον Φρανθίσκο Ερνάντο Κοντρέρας ή « βοθρατζή », ένα πολύ χαρακτηριστικό τύπο Πίκαρου, έναν αναλφάβητο που έγινε δισεκατομμυριούχος αδειάζοντας βόθρους.
Το παράδειγμα της Σεσένια βρήκε πολλούς μιμητές σε ολόκληρη την ισπανική επικράτεια. Επόμενο, αφού η οικοδομή, το τούβλο, έδινε δουλειά. Ο πρώην πρωθυπουργός, Ροδρίγκεθ Θαπατέρο, σε μια από τις πιο εξόφθαλμες δηλώσεις του, διαβεβαίωνε ότι μεταξύ 2006 και 2008 στην Ισπανία είχαν δημιουργηθεί περισσότερες θέσεις εργασίας απ’ όσες στη Γαλλία, την Ιταλία και τη Γερμανία συγχρόνως, αποκρύπτοντας, ωστόσο, ότι οι μισθοί ήταν το ένα τρίτο εκείνων με τους οποίους αμείβονταν οι εργαζόμενοι στην Ιταλία, τη Γαλλία και τη Γερμανία. Η Ισπανία πήγαινε καλά, πολύ καλά. Ο μύθος της « Ισπανικής Μάρκας » καθιερωνόταν ως ένα ακόμη δόγμα.
Το παραγωγικό μοντέλο που είχε κεντρικό του άξονα την οικοδομή, δεν διέβρωσε μόνο την πολιτική, αλλά και την πολιτιστική και κοινωνική ζωή. Εκατοντάδες χιλιάδες νέοι αποποιήθηκαν οικειοθελώς το θεμελιώδες δικαίωμα της εκπαίδευσης. Η οικοδομή, το τούβλο, τους ανέμενε με ανοιχτές αγκάλες. Γιατί, λοιπόν, να κοπιάζουν για πέντε ή και περισσότερα χρόνια για να γίνουν γιατροί ή μηχανικοί, τη στιγμή που καταθέτοντας τους τρεις πρώτους μισθούς τους σε κάποια τράπεζα ή ταμιευτήριο μπορούσαν να πάρουν στεγαστικό δάνειο με διάρκεια αποπληρωμής 30 ή 40 χρόνια και να αγοράσουν αμέσως διαμέρισμα, αυτοκίνητο, τηλεόραση υψηλής ευκρίνειας και iPhone τελευταίας γενιάς ;
Καμία άλλη χώρα δεν παρουσίασε τόσο μεγάλα ποσοστά μαθητών που εγκαταλείπουν το σχολείο μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Καμία άλλη χώρα δεν θυσίασε με τέτοιο ενθουσιασμό το μέλλον της τυφλωμένη από το σλόγκαν « πάρε δύο στην τιμή του ενός ».
Η Ισπανία πήγαινε καλά και τα προφητικά λόγια του Σολτσάγα έβγαιναν αληθινά. Η Ισπανία ήταν η καλύτερη χώρα στον κόσμο για να βγάλει κανείς εύκολο χρήμα. Και όλα αυτά, χάρη σε μια ανεξάντλητη πηγή πλούτου που η αξία της ανέβαινε καθημερινά : τη γη.
Η επιχειρηματική κουλτούρα μιας χώρας υπολογίζεται πάντα με γνώμονα την ποικιλία της παραγωγής της. Το τούβλο ανέτρεψε αυτό το αξίωμα, ενώ οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις προσάρμοσαν σχεδόν αποκλειστικά την παραγωγή τους στη φούσκα της οικοδομής.

συνεχίζεται...

Πέμπτη 15 Νοεμβρίου 2012

Λεηλατημένη από την ηγεσία (μέρος δεύτερο)

Μπορεί να μοιάζει χαριτωμένο το θέαμα ενός Πίκαρου που κλέβει τα σταφύλια από έναν κακομοίρη τυφλό, αλλά, όταν η πανουργία μετατρέπεται σε φόρμα της καθημερινότητας σε όλα τα επίπεδα, και, το χειρότερο, σε επίπεδο διακυβέρνησης, τo αποτέλεσμα παραμένει το ίδιο. Γιατί, τα σημερινά μας λάθη υπάρχουν μόνο και μόνο για να μας θυμίζουν τα χθεσινά. Ένα από τα μεγάλα λάθη που έγιναν στην Ισπανία, και πολλοί επιμένουν πάνω σε αυτό, είναι ότι το λεξιλόγιο διαστρεβλώθηκε ώστε να μην αποτυπώνει την πραγματικότητα. Δεν είναι τυχαίο ότι η κρατική τρομοκρατία που εφαρμόστηκε στο κυνήγι κατά της ΕΤΑ τη δεκαετία του ΄80 ονομάστηκε « αντιτρομοκρατική πολιτική », ούτε ότι η λέξη « κρίση » αντικαταστάθηκε από τη φράση « επιβράδυνση της ανάπτυξης » ή ότι η διάσωση του ιδιωτικού τραπεζικού τομέα παρουσιάστηκε ως « δάνειο με ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους ». Από την πρώτη μέρα της μεταπολίτευσης, ο ευφημισμός επιβλήθηκε ως δομικό συστατικό του πολιτικού λόγου.
Τρία χρόνια πριν από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, το τέλος του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και την αποτυχημένη εγκαθίδρυση της πρώτης « νέας παγκόσμιας τάξης », η Ισπανία έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η λέξη « παγκοσμιοποίηση » ήχησε στα αυτιά πολλών σαν μια εκκωφαντική βαβούρα που σκέπασε κάθε σοβαρή σκέψη γύρω από το πώς μπορεί να ενταχθεί το ισπανικό κράτος σε αυτή τη νέα τάξη πραγμάτων και αποσιώπησε κάθε πρόβλεψη σχετικά με το πώς μπορεί να αποτελέσει τμήμα του φαινομένου της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Έτσι, βέβαιοι ότι η χώρα τους εντασσόταν στο πλούσιο κομμάτι της ανθρωπότητας χάρη στο φαινόμενο της όσμωσης, η ισπανική πολιτική τάξη στο σύνολό της και οι Ισπανοί οικονομολόγοι σχεδόν χωρίς καμία εξαίρεση δεν έκαναν την παραμικρή ανάλυση πάνω στις συνέπειες του γεγονότος που αποτέλεσε, σε γενικές γραμμές, το πρώτο βήμα προς τη σημερινή κρίση.
Όταν οι ισχυρότερες οικονομίες του κόσμου αποφάσισαν ότι οι λιγότερο αναπτυγμένες χώρες έπρεπε να μετατραπούν σε μια μεγάλη, διαρκώς επεκτεινόμενη αγορά, έτσι ώστε να ανοιχθούν στον ανταγωνισμό με τον Πρώτο Κόσμο, κανένας προφήτης τύπου Κάρλος Σολτσάγα δεν κάθισε να αναλογιστεί για μια στιγμή ότι, όσο άδικοι και επαχθείς κι αν ήταν οι όροι περί ανταγωνισμού που επιβλήθηκαν στις χώρες του Τρίτου Κόσμου, αυτοί θα εξαπέλυαν μια ανεξέλεγκτη δυναμική : οι φτωχοί θα άρχιζαν να πουλούν όλο και περισσότερο στους πλούσιους και θα γίνονταν περισσότερο ανταγωνιστικοί απέναντι στις βιομηχανίες του Πρώτου Κόσμου.
Οι οικονομίες των φτωχών χωρών άρχισαν να αναπτύσσονται με εντυπωσιακούς ρυθμούς και βαφτίστηκαν « αναδυόμενες οικονομίες ». Η ευημερία τους, την οποία θα μπορούσε να χαιρετίσει κανείς ως μια δίκαιη επανόρθωση ύστερα από τόσους αιώνες λεηλασίας, είχε ως αποτέλεσμα τη συγκέντρωση του παραγόμενου πλούτου στα χέρια των ελίτ, ωθώντας με αυτόν τον τρόπο τα κράτη να βάλουν στην πρώτη γραμμή τις « ανάγκες της οικονομίας » έναντι των πολιτικών θεωρήσεων. Οι χώρες της Δύσης, με μοναδικό τους μέλημα το κέρδος, δεν δίστασαν να θυσιάσουν τις δικές τους εθνικές βιομηχανίες. Οι μετεγκαταστάσεις εργοστασίων και οι εκβιασμοί του τύπου « ή δεν πληρώνω φόρους ή τα μαζεύω και φεύγω », όπως στην περίπτωση της σουηδικής αυτοκινητοβιομηχανίας Volvo, υποχρέωσαν τις χώρες του πρώτου κόσμου να περιορίσουν το βιοτικό τους επίπεδο και να ανοίξουν τις πρώτες ρωγμές στο κράτος πρόνοιας, εν αναμονή της πλήρους αποσάθρωσής του.
Είναι να αναρωτιέται κανείς αν ήταν πρωτόγνωρη αυτή η μορφή δράσης των πλουτοκρατών. Όχι. Η συμπεριφορά του καπιταλισμού δεν ήταν κάτι καινούργιο. Ο άνθρωπος που έδωσε τον καλύτερο ορισμό σε αυτή την τακτική πολύ πριν ο όρος παγκοσμιοποίηση ενταχθεί στο οικονομικό και πολιτικό λεξιλόγιο, ήταν ο πρόεδρος ενός μακρινού κράτους της Νότιας Αμερικής, ο Σαλβαδόρ Αλιέντε, ο οποίος, σε μια ομιλία του στη γενική συνέλευση του ΟΗΕ, στις 4 Δεκεμβρίου του 1972, είπε : « Βρισκόμαστε απέναντι σε μια μετωπική σύγκρουση ανάμεσα στις μεγάλες πολυεθνικές και στα κράτη. Οι βασικές τους αποφάσεις –πολιτικές, οικονομικές και στρατιωτικές– μοιάζουν να δέχονται παρεμβάσεις από διεθνείς οργανισμούς, οι οποίοι δεν εξαρτώνται από κανένα κράτος, δεν φορολογούνται και δεν λογοδοτούν για τις πράξεις τους σε κανένα κοινοβούλιο ούτε σε κάποιον άλλο αντιπροσωπευτικό θεσμό του κοινού συμφέροντος. Με λίγα λόγια, υποσκάπτεται ολόκληρη η πολιτική δομή του κόσμου ».
Ήδη από εκείνη την εποχή, η Αγορά είχε αρχίσει να δρα ως δικτατορία και η πολιτική, αυτή η παλιά τέχνη του εφικτού, έγινε ένας διαγωνισμός για την επιλογή του καταλληλότερου διαχειριστή για τα συμφέροντα, όχι των κρατών, αλλά της Αγοράς.
Όλα αυτά, όμως, τα αγνόησαν εσκεμμένα οι Ισπανοί πολιτικοί. Το τόσο χαρακτηριστικό τροπάρι του Πίκαρου, « ό,τι δεν ξέρω, δεν με νοιάζει », τους παγίδευσε στην απόλυτη απραξία μόλις άρχισαν να διαφαίνονται τα πρώτα συμπτώματα της κρίσης.

συνεχίζεται...

Τετάρτη 14 Νοεμβρίου 2012

Λεηλατημένη από την ηγεσία (μέρος πρώτο)

Υποτίθεται ότι δουλειά κάθε κυβέρνησης είναι να διατηρεί ζωντανή την κοινωνική αφήγηση με όλες τις αντιφάσεις και τα προβλήματά της. Μόνο που, η αναγκαία αυτή αφήγηση δεν υπάρχει στην Ισπανία, ούτε υπήρξε ποτέ. Κι αυτό γιατί, μετά τον θάνατο του Φράνκο και τη μετάβαση στη δημοκρατία, η πολιτική ηγεσία της χώρας ανέδειξε την πνευματική οκνηρία σε σήμα κατατεθέν. Κανείς δεν ένιωσε την ανάγκη να συλλάβει ένα βιώσιμο μοντέλο για τη χώρα. Αν, μάλιστα, καθίσει κάποιος να αναλογιστεί, όπως έκανα εγώ, τις παρεμβάσεις στο Κοινοβούλιο ή τις ομιλίες στις προεκλογικές εκστρατείες, δεν θα βρει ούτε μία αξιομνημόνευτη φράση που να παραπέμπει σε αυτό που ονομάζουμε όραμα για τη χώρα και την κοινωνία.
Ο μόνος Ισπανός πολιτικός ηγέτης που επιχείρησε να αποδώσει την αφήγηση της ισπανικής κοινωνίας ήταν ο Μανουέλ Αθάνια, ο τελευταίος πρόεδρος της Ισπανικής Δημοκρατίας πριν το πραξικόπημα του Φράνκο το 1936. Δεν υπήρξε άλλος ούτε υπάρχει, διότι η Ισπανία πάσχει από την έλλειψη μιας πεφωτισμένης αστικής τάξης, αυτής ακριβώς που θα μπορούσε να αναδείξει μια σπουδαία πολιτική μορφή.
Η μοναδική ενδιαφέρουσα δήλωση ήταν ένα απόφθεγμα του Ντενγκ Χσιάο Πινγκ, το οποίο επανέλαβε στην εποχή του ο Φελίπε (πρωθυπουργός 1982-1996) : « Δεν έχει σημασία αν ο γάτος είναι άσπρος ή μαύρος, αρκεί να πιάνει ποντίκια ». Με αφετηρία αυτή τη φράση που κυριάρχησε σε όλες τις κοινωνικές, οικονομικές, πολιτιστικές και πολιτικές καταστάσεις, θα προσπαθήσω να αφηγηθώ μια ιστορία που να μου δίνει να καταλάβω τι στα κομμάτια έγινε, τι διάολο γίνεται τώρα και γιατί. Ως Ευρωπαίος πολίτης, έχω ανάγκη από μια ιστορία για να κατανοήσω αυτό το εφιαλτικό παρόν, μια ιστορία που θα με βοηθήσει να βρω μια διέξοδο από αυτό, προτού με παγιδεύσει μέσα του, όπως το καταραμένο πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέι.
Έκανε αρκετό κρύο στη Μαδρίτη εκείνο το πρωί της 4ης Φεβρουαρίου του 1988, αν και η χαμηλή θερμοκρασία ήταν αισθητή μοναχά στον δρόμο κι όχι μέσα στην αίθουσα της Βουλής, όπου τα αίματα είχαν ανάψει για τα καλά. Περισσότεροι από χίλιοι επιχειρηματίες, προσκεκλημένοι του Συνδέσμου για την Πρόοδο της Επιχειρηματικότητας (APD) περίμεναν τα ενθαρρυντικά λόγια του Κάρλος Σολτσάγα, υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών της σοσιαλιστικής κυβέρνησης του Φελίπε Γκονσάλες. Και ο υπουργός μίλησε : « Η Ισπανία είναι η χώρα στην οποία μπορεί κανείς να κερδίσει περισσότερα χρήματα σε σύντομο διάστημα από οποιαδήποτε άλλη στην Ευρώπη, ενδεχομένως και στον κόσμο. Δεν το λέω μόνο εγώ : το επιβεβαιώνουν επίσης οι χρηματιστηριακοί σύμβουλοι και οι αναλυτές ».
Το χειροκρότημα ανέβασε τη θερμοκρασία σε τροπικά επίπεδα. Το Εργατικό Σοσιαλιστικό Κόμμα της Ισπανίας (PSOE) μιλούσε ξεκάθαρα και χωρίς περιστροφές. Η Ισπανία ήταν μια χώρα στην οποία μόνο οι ηλίθιοι δεν μπορούσαν να γίνουν πλούσιοι ή, έστω, να ζήσουν με την ιδέα ότι θα γίνουν πλούσιοι. Οι στοιχειώδεις κανόνες λειτουργίας της οικονομίας, η αρχή της αλληλεγγύης, η σοσιαλδημοκρατική αντίληψη περί ευημερίας, μια αριστερή προσέγγιση για τη δημιουργία του πλούτου, όλα αυτά, καθώς και τα υπόλοιπα, σαρώθηκαν πάνω στην ένδοξη πορεία κατά την οποία μοναδικό σήμα κατατεθέν της κοινωνίας έγινε ο πλούτος και δη, ο « εύκολος ».
Πώς μπορεί, άραγε, μια χώρα να πέσει στην παγίδα του εύκολου πλουτισμού ; Η παγκόσμια κρίση προσφέρει ήδη πολλές ερμηνείες δια στόματος οικονομολόγων, οι οποίοι καταδεικνύουν το προφανές : Ναι μεν το καπιταλιστικό σύστημα έχει αποτύχει συνολικά, ωστόσο, ειδικά στην περίπτωση της Ισπανίας, τα αίτια πρέπει να αναζητηθούν στη λειψή μετάβαση από ένα δικτατορικό, εθνικιστικό και καθολικό κράτος σε ένα δημοκρατικό, που πιστεύω του υπήρξε η λήθη και η επανεκκίνηση.
Η ένταξη στην κοινότητα των ευρωπαϊκών κρατών είτε δεν επέτρεψε είτε αποσόβησε κάθε συζήτηση σχετικά με τη φύση της πορείας προς τη δημοκρατία. Η εμπειρία της Ισπανικής Δημοκρατίας αγνοήθηκε, χωρίς κανένας να ανησυχήσει για το τίμημα της απουσίας ιστορικών αναφορών, για τη μανία με τη Δύση που μας έριξε στην αγκαλιά του ΝΑΤΟ προς το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, ούτε, κυρίως, για την ισπανική πολιτισμική κατάρα που ακούει στο όνομα « Πίκαρος ». Ο γάτος, ό,τι χρώμα κι αν ήταν, έπρεπε να πιάνει ποντίκια.

από Le Monde diplomatique, του Λουίς Σεπούλβεδα

συνεχίζεται...

Παρασκευή 9 Νοεμβρίου 2012

Η Βίβλος των Ηδονών

«…Αν ο έρωτας είναι τυφλός, ο λόγος είναι ότι δεν βλέπει τίποτα με τα μάτια της εξουσίας. Μην ελπίζετε να κρίνει και να κυβερνήσει, γιατί αγνοεί την ανταλλακτική σχέση. Αρκείται στον εαυτό του. Όντας το κέρας της Αμάλθειας της σεξουαλικότητας, εκφράζει καλύτερα απ’ οτιδήποτε άλλο στον κόσμο του ευνουχισμού τη θέληση για ζωή και την υπέροχη αγριάδα της.
Αν , πάντως, οι εραστές που χτες λατρεύονταν χωρίζουν ξαφνικά μέσα στο μίσος και στην περιφρόνηση, η αιτία δεν βρίσκεται σε κάποιο αναλλοίωτο νόμο της παρακμής, σε κάποια αδυσώπητη μοίρα της κούρασης. Προέρχεται από τη μέγγενη των ανταλλαγών, που μαραίνει τα πάθη, σβήνει τις φλόγες της καρδιάς, πνίγει τις παρορμήσεις…
Αντί να μείνουν άπληστοι για τα πάντα μέχρι την εσχατιά του κορεσμού, να που οι εραστές επικαλούνται το καθήκον, απαιτούν αποδείξεις, αναζητούν μια παραγωγικότητα της στοργής. Επιβάλλονται νόρμες συνοδευόμενες από την απαίτηση της αυστηρής τήρησής τους, δεν γίνεται πια ανεκτή η απερίσκεπτη λήθη, η αδεξιότητα, το ανάρμοστο, η φαντασιοκοπία, τα πάντα αποτελούν αφορμή επιπλήξεων και κυρώσεων. Επειδή τους λείπει η θέληση να δημιουργήσουν την αλλαγή όπου θα ξαναβρεθούν, δανείζονται τα δεκανίκια της κοινωνίας που τους ακρωτηριάζει από τη γενναιοδωρία τους.
Η ψυχρή λογική αποδιώχνει την τρέλα της αφθονίας και έρχεται να κάνει απολογισμό των πραγμάτων. Έφτασαν οι ύπουλοι καιροί του να ζητάς και να δίνεις λογαριασμό, των υποχρεώσεων που πληρώνουν εντόκως τα αναγνωριζόμενα δικαιώματα, των φιλιών έναντι φιλιών που προαναγγέλλουν το ‘‘μία σου και μία μου’’ του απελπισμένου γοήτρου.
Με το να ιδιοποιούνται ο ένας τον άλλο, με το να μετράνε την αμοιβαία στοργή, ο καθένας καταλήγει να πειστεί ότι… τα προτερήματα του αλλού ήταν προϊόν της φαντασίας, ότι η γενναιοδωρία δεν ανταμείβεται όπως πρέπει κι ότι η έλξη δεν ήταν καθόλου δικαιολογημένη. Ο έρωτας διαμαρτύρεται ότι εκχωρήθηκε σε αφερέγγυο οφειλέτη, οι απογοητεύσεις συντάσσουν ένα πιστοποιητικό χρεωκοπίας, το πάθος καταλήγει στη μικροπρέπεια, η στοργή στο παζάρεμα, η φιλία στη συκοφάντηση…
Πώς να ζήσουμε σ’ ένα κόσμο όπου τα πάντα πληρώνονται; Τις λίγες απολαύσεις που σάς απέμειναν να προσφέρετε στους άλλους και στον εαυτό σας, έχετε βαλθεί να τις ανταλλάξετε, να τις λογαριάσετε, να τις ζυγίσετε [να ορίσετε ισοτιμίες]…
…Το να πίνουμε με ακόρεστη δίψα από το ποτήρι της ζωής είναι η καλύτερη εγγύηση ότι δεν θα στερέψει ποτέ. Αυτό το ξέρουν τα παιδιά, που παίρνουν τα πάντα για να τα προσφέρουν στην τύχη. Η αισθησιακή αφθονία ζωογονεί τις τοπιογραφίες τους πριν η οικονομική επιταγή αρχίσει την αντίστροφη μέτρηση του βιώματος. Πριν μάθουν την ανταποδοτικότητα, πριν μυηθούν στο να αξίζουν ένα δώρο, να απαιτούν τα οφειλόμενα, να ανταμείβουν για ένα κέρδος, να τιμωρούν για μια υποτίμηση, να ευχαριστούν εκείνους που τους αφαιρούν ένα προς ένα τα θέλγητρα μιας ύπαρξης δίχως αντάλλαγμα.
Το ίδιο ισχύει και για τους παθιασμένους, αυτά τα παιδιά που ξαναανακαλύφθηκαν μέσα στον εαυτό τους. Οι εραστές δίνουν τα πάντα και παίρνουν τα πάντα ανεπιφύλακτα. Σαν να συναγωνίζονται ποιος θα προσφέρει τα περισσότερα δίχως να ζητά τίποτα σε ανταπόδοση. Κι αυτό δεν παύει να δίνει περισσότερη δύναμη στον έρωτα, που αντλεί νέες απολαύσεις ακόμα κι από τις ατονίες του και τις εξαντλήσεις του…
Αν η συγκυρία των συναντήσεων μού προσφέρει τον έρωτά σου και σού προσφέρει τον δικό μου, μην υποβιβάζεις την αρμονία των επιθυμιών μας σε ανταλλαγή… [Πρέπει να ζητώ ανταπόδοση] για να αγαπήσω; …τόσο λίγο αγαπώ τον εαυτό μου; …Όποιος δεν είναι γεμάτος από τις δικές του επιθυμίες δεν μπορεί να δώσει τίποτα. Όποιος βαδίζει στο δρόμο του δούναι και λαβείν, προχωρά σιγά σιγά προς την ανία, την κούραση και το θάνατο…
…Όποιος ξέρει να αφουγκράζεται προσεκτικά την απόλαυση, αγνοεί πατρίδες και σύνορα, αφέντες και δούλους, κέρδος και ζημία. Η σεξουαλική πληθώρα είναι αυτάρκης, έχει στο χώρο της και στο χρόνο της αρκετή τόλμη για να συντρίψει ό,τι την εμποδίζει…»

Απόσπασμα από την Βίβλο των Ηδονών του Raoul Vaneigem.

Δευτέρα 5 Νοεμβρίου 2012

Ζωή ανάποδα

Τη ζωή μου θα ήθελα να τη ζήσω ανάποδα.
Ξεκινάς από νεκρός. - Έτσι το γλιτώνεις αυτό.
Μετά ξυπνάς σε ένα γηροκομείο και αισθάνεσαι κάθε μέρα και καλύτερα.
Σε πετάνε έξω από το γηροκομείο γιατί δεν είσαι πλέον τόσο γέρος.
Πηγαίνεις και εισπράττεις την σύνταξή σου και μετά όταν αρχίζεις να δουλεύεις σου δίνουν δώρο ένα χρυσό ρολόι και κάνουν πάρτι για σένα την πρώτη μέρα στην δουλειά.
Δουλεύεις τα επόμενα 40 χρόνια μέχρι να γίνεις νέος και να χαρείς την ζωή. Κάνεις πάρτι, πίνεις αλκοόλ και γενικά είσαι ατακτούλης. Μετά είσαι έτοιμος για το γυμνάσιο.
Μετά πας στο δημοτικό, γίνεσαι παιδί, παίζεις.
Δεν έχεις ευθύνες, γίνεσαι βρέφος μέχρι τη στιγμή που γεννιέσαι.
Μετά περνάς 9 μήνες κολυμπώντας σε ένα πολυτελές σπα με όλα τα κομφόρ, κεντρική θέρμανση και πλήρη εξυπηρέτηση, μεγαλύτερο χώρο κάθε μέρα και - Νάτο !!!
Τελειώνεις σαν ένας οργασμός ...

Κυριακή 4 Νοεμβρίου 2012

Ελληνική Ιστορία Χ

Ο μουσουλμανισμός είναι μια υποδειγματικά ανεξίθρησκη θρησκεία. Ούτε προσηλυτισμό κάνει ούτε ιεραποστόλους έχει. Ο μουσουλμανισμός σέβεται τις δύο προγενέστερες απ' αυτόν μονοθεϊστικές θρησκείες, τον Ιουδαϊσμό και το Χριστιανισμό και αναγνωρίζει τα δάνει που πήρε κι απ' τις δύο. Τιμάει και τον Μωυσή και το Χριστό ως μεγάλους προφήτες, πάντως όχι μεγαλύτερους απ' τον Μωάμεθ, που κατά τον μουσουλμανισμό έρχεται να συμπληρώσει τόσο το Λόγο του Μωυσή (Δέκα Εντολές) όσο και το Λόγο του Χριστού (Ευαγγέλιο - καλή αγγελία, καλό μήνυμα για τη σωτηρία). Ποτέ και σε καμιά περίπτωση δε δίωξαν και δεν έσφαξαν είτε Εβραίους είτε Χριστιανούς, αρκεί, βέβαια, να μην αμφισβητούσαν την πρωτοκαθεδρία του Μωάμεθ ανάμεσα στους προφήτες. Αν δεν την αμφισβητούσαν και αν δεν πρόσβαλλαν τον Προφήτη όντας φανατικοί, μπορούσαν να πιστεύουν στο δόγμα τους με απόλυτη άνεση.
Αυτός είναι ο λόγος, που οι εκ βλακών Ορθόδοξοι (είναι άστοχο το να υποστηρίζει κανείς πως δεν υπάρχουν βλάκες ανάμεσα στους πιστούς, λόγω Αγίου Πνεύματος) ισχυρίζονται πως εμείς οι Έλληνες ήμασταν τυχεροί που κατακτηθήκαμε από τους Τούρκους και όχι απ' τους Φράγκους. Στο μυαλό τους προέχει η έννοια της θρησκείας, και δη της Ορθοδοξίας, κι όχι η έννοια του πολιτισμού, που, ταχυδακτυλουργικά, τον ταυτίζουν με τη θρησκεία, και δη την Ορθοδοξία, κάνοντας έτσι τον πολιτισμό υπόθεση των αγράμματων παπάδων, με τις γνωστές συνέπειες για την Ελλάδα.
Είναι αλήθεια πως η Ορθοδοξία έπαιξε έναν τεράστιο ρόλο στη συσπείρωση των Ελλήνων κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, αλλά και πριν απ' αυτήν. Όμως, δεν είναι αλήθεια πως μόνο οι Ορθόδοξοι πολέμησαν τους Τούρκους. Τους Τούρκους τους πολέμησαν οι καταπιεσμένοι και πεινώντες, ασχέτως θρησκεύματος και ασχέτως εθνικότητας. Ήταν πολλές χιλιάδες οι Μουσουλμάνοι Έλληνες τότε, ανάμεσα στους οποίους και οπλαρχηγοί σαν τον Οδυσσέα Ανδρούτσο. Και τουλάχιστον οι μισοί απ' τους οπλαρχηγούς, αλλά και τους αγωνιστές ήταν Αρβανίτες. Αρβανίτης σίγουρα ήταν ο Μιαούλης, η Μπουμπουλίνα και δεκάδες άλλοι. Και δεδηλωμένα φιλοαρβανίτης, αλλά και φιλομουσουλμάνος ήταν ο μέγιστος των οπλαρχηγών Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο αναμφισβήτητος ηγέτης της Επανάστασης.
Ούτως εχόντων των πραγμάτων, πώς είναι δυνατό να είναι κατ' αρχήν, εθνική κι ύστερα κοινωνική η μεγάλη και ηρωική Ελληνική Επανάσταση, που κατέπληξε τον πολιτισμένο κόσμο με τον άπελπι ηρωισμό της; Κατά των Τούρκων ξεσηκώθηκαν οι πάντες, ακόμα και οι Τούρκοι παρίες. Φυσικά, οι Ορθόδοξοι Έλληνες αποτελούσαν την πλειοψηφία. Όμως, οι Μουσουλμάνοι Έλληνες, οι Ορθόδοξοι Αρβανίτες και οι Μουσουλμάνοι Αρβανίτες, αποτελούσαν περίπου τους μισούς των αγωνιζομένων κατά των Τούρκων. Τώρα, πώς έγινε και προέκυψε μετά την Επανάσταση κράτος αμιγώς ελληνικό και ακραιφνώς Ορθόδοξο, είναι μια άλλη θλιβερή ιστορία. Θα τη δούμε εν καιρώ. Πάντως, η και σήμερα δικαιολογημένη πίκρα απ' τον παραγκωνισμό των ετεροδόξων και των αλλοεθνών Ελλήνων εγκυμονεί παρά πολλούς κινδύνους για το ελληνικό μέλλον - αν υπάρξει ελληνικό μέλλον.

Βασίλης Ραφαηλίδης "Ιστορία (κωμικοτραγική) του ΝεοΕλληνικού Κράτους", 1830-1974

Τετάρτη 31 Οκτωβρίου 2012

Αναρχία (μέρος πέμπτο)

Το 1876, την χρονιά του θανάτου του Μπακούνιν, που όσο ζούσε διατηρούσε ζεστό το αίμα στις φλέβες των αναρχικών, ο Ιταλός αναρχικός Ενρίκο Μαλατέστα θα δημιουργήσει μια καινούργια παραλλαγή αναρχισμού. Αφού οι προυντονιστές, οι μπακουνιστές και οι μαρξιστές δεν μπορούν να τα βρουν και να δράσουν συντονισμένα, καλό είναι να μη σταματήσουμε να ενεργούμε ένας-ένας ή σε μικρές ομάδες.
Αυτήν την μορφή δράσης ο Ενρίκο Μαλατέστα την ονομάζει «έμπρακτη προπαγάνδα». Χρειάζεται, λέει ο Μαλατέστα, η έμπρακτη προπαγάνδα για να διατηρείται υψηλό το αγωνιστικό φρόνημα του λαού, μέχρι να έρθει η κατάλληλη στιγμή της επανάστασης - όποτε κι αν έρθει.
Η άποψη του Μαλατέστα θα βρει μια απροσδόκητα μεγάλη απήχηση. Ανταποκρίνεται θαυμάσια στον κοινωνικό ατομικισμό του αναρχισμού και ξεπερνάει την μεγάλη δυσκολία της συλλογικής οργάνωσης και δράσης. Τρεις φορές επιχείρησαν οι αναρχικοί να φτιάξουν δική τους Διεθνή, και τις τρεις απέτυχαν παταγωδώς. Μαζική δράση και αναρχισμός είναι έννοιες αντιφατικές εξ ορισμού.
Ο Μαλατέστα συνέλαβε το κοινωνικό νόημα του φιλοσοφικού Κυνισμού των αρχαίων Ελλήνων: Κάθε τόσο πρέπει παρενοχλείς τους κατέχοντες την εξουσία με διακεκομμένα χτυπήματα. Και με μια αυτόματη αλλαγή βάρδιας, μετατρέπεις τον βίαιο, τον μπακουνικό αναρχισμό σε μια κατάσταση διιστορική.
Αυτό ακριβώς είναι το μπακουνικής και όχι μαρξικής καταγωγής σημερινό αναρχικό κίνημα, που ποτέ δεν είχε την επιδοκιμασία των κομμουνιστικών κομμάτων. Αλλά πάντα εύρισκε κρυφή και ανομολόγητη αποδοχή από την λαϊκή συνείδηση. Ο ταλαιπωρημένος ανθρωπάκος, με τον χωροφύλακα, τον δικαστή και τον φορατζή συνεχώς πάνω απ' το κεφάλι του, γνωρίζει καλά τι σημαίνει εξουσία.
Μόνο σε μια ειδική περίπτωση ο αναρχισμός θα γίνει μαζικό λαϊκό κίνημα. Ο αναρχοσυνδικαλισμός είναι ένα από τα πιο έξυπνα και πιο τίμια λαϊκά κινήματα που εμφανίστηκαν ποτέ.
Το 1895, μια ομάδα Γάλλων αναρχικών ιδρύουν μια νέας μορφής εργατική ομοσπονδία, όχι χωρισμένη σε κλάδους ανάλογα με το είδος της εργασίας, αλλά μαζική και συμπαγή. Όχι, ας πούμε εργάτες χάλυβος απ' τη μια, εργάτες Τύπου απ' την άλλη (που έχουν γράψει Ιστορία στο αναρχικό κίνημα), αλλά εργάτες σκέτα. Μόνο έτσι θα ξεπεραστεί η λογική κατά τα άλλα τάση για υπεράσπιση των κλαδικών συμφερόντων και θα τονιστεί ο μαζικός και ταξικός χαρακτήρας του συνδικαλισμού.
Κύριος σκοπός ύπαρξης αυτών των σωματείων δεν είναι οι οικονομικές διεκδικήσεις, που μπαίνουν πάντα σε δεύτερο πλάνο, αλλά η οργάνωση γενικών απεργιών με απώτερο στόχο την παράλυση και την κατάρρευση του καπιταλιστικού κράτους και την ανάληψη της εξουσίας απ' ευθείας από τα συνδικάτα. Στην διάρκεια των μεγάλων απεργιών οι απεργοί και οι οικογένειές τους συντηρούνται από ένα καλά οργανωμένο ταμείο απεργιακής αρωγής.
Ο γαλλικός θεσμός του αναρχοσυνδικαλισμού θα διαδοθεί ταχύτατα στην Ιταλία και κυρίως την Ισπανία. Για ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, ο ισπανικός αναρχοσυνδικαλισμός, παρ' όλο που δεν έχει την υποστήριξη των κομμουνιστών, -εντελώς το αντίθετο μάλιστα- θα γίνει ο φόβος και ο τρόμος των βιομηχάνων, που χρησιμοποιούν πάρα πολύ συχνά το νόμιμο δικαίωμά τους για ανταπεργία (λοκ-άουτ).
Το πανίσχυρο αναρχοσυνδικαλιστικό κίνημα ήταν η πρώτη πολιτική δύναμη στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Όμως, ήταν πολύ ισχυρό από πολύ νωρίτερα, από το τέλος του περασμένου αιώνα. Αν στον εμφύλιο πόλεμο είχε την υποστήριξη του κομμουνιστικού κόμματος, θα μπορούσε ίσως να καταλάβει την εξουσία πολύ άνετα όταν δημιουργήθηκαν οι κατάλληλες συνθήκες.
Τόσο μεγάλο και τόσο καλά οργανωμένο ήταν το αναρχοσυνδικαλιστικό κίνημα στην Ισπανία, που στα χρόνια του εμφυλίου, σε συνθήκες πάρα πολύ αντίξοες, οι αναρχικοί μπόρεσαν να οργανώσουν υποδειγματικές κολεκτίβες, κάνοντας τον Φράνκο και τους περί αυτόν καθολικούς και φεουδάρχες να λυσσάξουν.
Με την σειρά τους θα λυσσάξουν και οι αναρχικοί και θα αρχίσουν να καίνε εκκλησίες και να σκοτώνουν παπάδες, οι οποίοι έχουν ήδη πιαστεί γερά από το ξίφος του στρατηγού Φρανθίσκο Φράνκο. Τόσο λυσσώδη εμφύλιο πόλεμο δεν θα βρείτε άλλον στην παγκόσμια Ιστορία, όσο κι αν ψάξετε. Το πολιτειακό πρόβλημα τότε δεν παιζόταν στα ζάρια μόνο ανάμεσα στην δημοκρατία και τον φασισμό, αλλά και ανάμεσα στην αστική δημοκρατία, την οποία στήριζαν οι κομμουνιστές, και τον φασισμό από την μια μεριά, και από την άλλη τον αναρχικό, τον μπακουνικό κομμουνισμό. Τελικά, θα κερδίσει ο φασισμός.
Ωστόσο, ένα σπάνιο φαινόμενο συμπεριφοράς της μάζας θα δείξει με τον πιο καθαρό τρόπο πως ο αναρχισμός έχει βαθιές ρίζες στην λαϊκή συνείδηση.
Ο σαρωτικός Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι, μία από τις πιο σπάνιες και χαρισματικές μορφές λαϊκού ηγέτη, πριν σκοτωθεί μ' έναν εντελώς μυστηριώδη τρόπο και περάσει στον χώρο των λαϊκών θρύλων, ήταν ήδη αποδεκτός από ένα τεράστιο πλήθος Ισπανών, ασχέτως πολιτικής τοποθετήσεως. Η κηδεία, στην Βαρκελόνη, αυτού του πολύ μεγάλου αναρχικού ηγέτη είναι ένα φαινόμενο που ακόμα το μελετούν οι ειδικοί στην συμπεριφορά της μάζας. Μιλιούνια λαού από ολόκληρη την δημοκρατική εμφυλιοπολεμική Ισπανία δεν παρακολουθούν απλώς μια κηδεία, θα ήταν αδύνατο άλλωστε να περπατούν πίσω από ένα φέρετρο εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, αλλά κλαίνε μαζικά, κατά ομάδες, για τον θάνατο ενός πεθαμένου Θεού, του οποίου η ανάσταση δεν θ' αργήσει. (Για περισσότερα και ακριβέστερα, βλέπε το αριστούργημα του Χανς Μάγκνους Έντσεσμπέργκερ "Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας").
Είναι βέβαιο πως η αναρχία έχει βαθιές και δυνατές ρίζες στην μάζα. Αυτό το ήξερε καλά και ο αναρχικός μάλλον, παρά κομμουνιστής κατ' ουσίαν, Αρης Βελουχιώτης, όταν μάζευε γύρω του ένα πλήθος "παρανόμων".
Ο Φραντς Φανόν, ο θεωρητικός της αλγερινής επανάστασης, στο βιβλίο του "Της γης οι κολασμένοι" δεν αναφέρεται στους κολασμένους του "Κομμουνιστικού Μανιφέστου" αλλά στην αναρχική διάθεση που κρύβουν μέσα τους οι λούμπεν, που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν επαναστατικά με έξυπνους χειρισμούς.
Όλοι οι ριψοκίνδυνοι χρειάζονται σε μια επανάσταση όταν ήδη έχει ξεσπάσει. Δεν είναι εύκολο πράγμα η εξόντωση του ταξικού εχθρού, που έχει στην διάθεσή του τις πολύ ισχυρές δυνάμεις καταστολής, τους άνδρες των οποίων χρησιμοποιεί το σύστημα βαναύσως εκμεταλλευτικά έναντι πινακίου ολοένα και περισσότερο δυσεύρετης φακής.
Με λούμπεν κάνουν εκείνοι την δουλειά τους; Με λούμπεν θα κάνουμε και εμείς την δική μας. Αν είχαμε προλετάριους, θα την κάναμε με προλετάριους. Αυτό που σίγουρα έχουμε σε υπεραφθονία είναι η αναρχική διάθεση. Όλοι οι νορμάλ άνθρωποι κρύβουν μέσα τους έναν αναρχικό. Ακόμα και οι άνδρες των ΜΑΤ. Προς το παρόν μάς λιανίζουν, αφού γι' αυτό πληρώνονται. Αλλά νομίζετε πως δεν έχουν συνείδηση της βαρβαρότητας του συστήματος που τους χρησιμοποιεί εκμεταλλευόμενο την ανάγκη για επιβίωση των σύγχρονων σκλάβων;
Δεν καταλαβαίνω γιατί δεν θα μπορούσαν να είναι αναρχικοί οι πάντες, αφού ήταν αναρχικός ένας γνήσιος Ρώσος αριστοκράτης, ο Μιχαήλ Μπακούνιν, και κυρίως ένας γνησιότατος Ρώσος πρίγκιπας, ο Πιότρ Κροπότκιν (1842-1921), ο πιο μεγάλος θεωρητικός του αναρχισμού, που διετέλεσε και υπασπιστής του τσάρου Αλέξανδρου Β', αυτού ακριβώς που δολοφόνησαν οι αναρχικοί το 1881. Πάντως, δεν τον δολοφόνησε ο Κροπότκιν. Αλλά επειδή ήταν ήδη φιλοαναρχικός, απελάθηκε από την Ρωσία αμέσως μετά την δολοφονία του φίλου του, του τσάρου.
Δεν εκτελέστηκε, γιατί ήταν πρίγκιπας. Αλλά μόλις φτάσει στην Γαλλία, θα αποποιηθεί επισήμως τον τίτλο του πρίγκιπα και το 1883 οι Γάλλοι, για να τον τιμωρήσου και για λογαριασμό των Ρώσων, τον κλείνουν τρία χρόνια φυλακή.
Όταν αποφυλακίζεται το 1886, πηγαίνει στην Αγγλία, όπου ζει τα επόμενα 30 χρόνια της ζωής του. Θα επιστρέψει στην πατρίδα του με την έκρηξη της Επανάστασης το 1917, αλλά δεν θα πάρει μέρος. Ως γνήσιος αναρχικός δεν είναι υπέρ της βίαιης επανάστασης, όπου πεθαίνουν πολλοί, είναι υπέρ των μεμονωμένων εκτελέσεων σε κλασικό αναρχικό στυλ, για να γίνεται οικονομία στο αίμα και για να γίνεται αβίωτος ο βίος των αστών. Η αριστερή τρομοκρατία είναι μια λεπτή και δύσκολη τέχνη, που απαιτεί υψηλό δείκτη νοημοσύνης και επιδεξιότητα νευροχειρουργού.
Ο φίλος του Πιότρ Κροπότκιν, Όσκαρ Ουάιλντ, ένας ακόμα διάσημος αναρχικός, λέει πως ο αυτοκαθαιρεθείς πρίγκιπας ήταν «ένας από τους δύο αληθινά ευτυχισμένους ανθρώπους που γνώρισε στη ζωή του». Και ο Ρομέν Ρολάν θα γράψει πως «ο Κροπότκιν έζησε αυτά που πρέσβευε μεν, αλλά δεν μπόρεσε να κάνει ο Λέων Τολστόι».
Όσο για τους Μπολσεβίκους, αυτοί τίμησαν τον Κροπότκιν στην κηδεία του επιτρέποντας στις χιλιάδες των Ρώσων οπαδών του, που υπήρχαν ακόμα το τέταρτο έτος της Επανάστασης, το 1921, να ακολουθήσουν το φέρετρο με αναπεπταμένες μαύρες αντί για κόκκινες σημαίες. Αλλά αυτό θα συμβεί για τελευταία φορά. Στο εξής, όλοι οι Ρώσοι θα φορούν κόκκινα. Τα μαύρα, άλλου είδους μαύρα, θα τα ξαναφορέσουν πολύ αργότερα, το 1991.
Ο Πιότρ Κροπότκιν ήταν ο πιο καλός πρίγκιπας που έζησε ποτέ. Ένας γνήσιος πρίγκιπας της εντιμότητας και του ήθους, που στο αριστούργημά του "Αμοιβαία βοήθεια" λέει πως στον καιρό μας ούτε καν οι μεγαλοφυείς μπορούν να κάνουν κάτι μόνοι τους. Η ανάγκη για συλλογική δράση θα γίνεται ολοένα και περισσότερο απαραίτητη σε όλα τα επίπεδα. Μέσα απ' αυτήν την ανάγκη για συλλογική δράση και με την ανάπτυξη όλων των δεξιοτήτων του καθένα χωριστά προκειμένου η συλλογική δράση να είναι πιο αποτελεσματική, η ανθρωπότητα θα οδηγηθεί κάποτε κατ' ανάγκην στον αναρχοκομμουνισμό. Είθε, άθεε Αγιε Πιότρ Κροπότκιν
Αλήτες σαν τον Νετσάγεφ, που σκοτώνουν για την χαρά του φόνου, θα τρυπώνουν πάντα ανάμεσα στους αναρχικούς. Αλλά δεν είναι αυτοί οι γνήσιοι αναρχικοί.
Οι γνήσιοι αναρχικοί έχουν κάτι από την συμπεριφορά του Διογένη και το ήθος του Κροπότκιν, ίσως του πιο έντιμου ανθρώπου που περπάτησε ποτέ στην γη...