Λεηλατημένη από την ηγεσία (μέρος δεύτερο)

Μπορεί να μοιάζει χαριτωμένο το θέαμα ενός Πίκαρου που κλέβει τα σταφύλια από έναν κακομοίρη τυφλό, αλλά, όταν η πανουργία μετατρέπεται σε φόρμα της καθημερινότητας σε όλα τα επίπεδα, και, το χειρότερο, σε επίπεδο διακυβέρνησης, τo αποτέλεσμα παραμένει το ίδιο. Γιατί, τα σημερινά μας λάθη υπάρχουν μόνο και μόνο για να μας θυμίζουν τα χθεσινά. Ένα από τα μεγάλα λάθη που έγιναν στην Ισπανία, και πολλοί επιμένουν πάνω σε αυτό, είναι ότι το λεξιλόγιο διαστρεβλώθηκε ώστε να μην αποτυπώνει την πραγματικότητα. Δεν είναι τυχαίο ότι η κρατική τρομοκρατία που εφαρμόστηκε στο κυνήγι κατά της ΕΤΑ τη δεκαετία του ΄80 ονομάστηκε « αντιτρομοκρατική πολιτική », ούτε ότι η λέξη « κρίση » αντικαταστάθηκε από τη φράση « επιβράδυνση της ανάπτυξης » ή ότι η διάσωση του ιδιωτικού τραπεζικού τομέα παρουσιάστηκε ως « δάνειο με ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους ». Από την πρώτη μέρα της μεταπολίτευσης, ο ευφημισμός επιβλήθηκε ως δομικό συστατικό του πολιτικού λόγου.

Τρία χρόνια πριν από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, το τέλος του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και την αποτυχημένη εγκαθίδρυση της πρώτης « νέας παγκόσμιας τάξης », η Ισπανία έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η λέξη « παγκοσμιοποίηση » ήχησε στα αυτιά πολλών σαν μια εκκωφαντική βαβούρα που σκέπασε κάθε σοβαρή σκέψη γύρω από το πώς μπορεί να ενταχθεί το ισπανικό κράτος σε αυτή τη νέα τάξη πραγμάτων και αποσιώπησε κάθε πρόβλεψη σχετικά με το πώς μπορεί να αποτελέσει τμήμα του φαινομένου της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Έτσι, βέβαιοι ότι η χώρα τους εντασσόταν στο πλούσιο κομμάτι της ανθρωπότητας χάρη στο φαινόμενο της όσμωσης, η ισπανική πολιτική τάξη στο σύνολό της και οι Ισπανοί οικονομολόγοι σχεδόν χωρίς καμία εξαίρεση δεν έκαναν την παραμικρή ανάλυση πάνω στις συνέπειες του γεγονότος που αποτέλεσε, σε γενικές γραμμές, το πρώτο βήμα προς τη σημερινή κρίση.

Όταν οι ισχυρότερες οικονομίες του κόσμου αποφάσισαν ότι οι λιγότερο αναπτυγμένες χώρες έπρεπε να μετατραπούν σε μια μεγάλη, διαρκώς επεκτεινόμενη αγορά, έτσι ώστε να ανοιχθούν στον ανταγωνισμό με τον Πρώτο Κόσμο, κανένας προφήτης τύπου Κάρλος Σολτσάγα δεν κάθισε να αναλογιστεί για μια στιγμή ότι, όσο άδικοι και επαχθείς κι αν ήταν οι όροι περί ανταγωνισμού που επιβλήθηκαν στις χώρες του Τρίτου Κόσμου, αυτοί θα εξαπέλυαν μια ανεξέλεγκτη δυναμική : οι φτωχοί θα άρχιζαν να πουλούν όλο και περισσότερο στους πλούσιους και θα γίνονταν περισσότερο ανταγωνιστικοί απέναντι στις βιομηχανίες του Πρώτου Κόσμου.

Οι οικονομίες των φτωχών χωρών άρχισαν να αναπτύσσονται με εντυπωσιακούς ρυθμούς και βαφτίστηκαν « αναδυόμενες οικονομίες ». Η ευημερία τους, την οποία θα μπορούσε να χαιρετίσει κανείς ως μια δίκαιη επανόρθωση ύστερα από τόσους αιώνες λεηλασίας, είχε ως αποτέλεσμα τη συγκέντρωση του παραγόμενου πλούτου στα χέρια των ελίτ, ωθώντας με αυτόν τον τρόπο τα κράτη να βάλουν στην πρώτη γραμμή τις « ανάγκες της οικονομίας » έναντι των πολιτικών θεωρήσεων. Οι χώρες της Δύσης, με μοναδικό τους μέλημα το κέρδος, δεν δίστασαν να θυσιάσουν τις δικές τους εθνικές βιομηχανίες. Οι μετεγκαταστάσεις εργοστασίων και οι εκβιασμοί του τύπου « ή δεν πληρώνω φόρους ή τα μαζεύω και φεύγω », όπως στην περίπτωση της σουηδικής αυτοκινητοβιομηχανίας Volvo, υποχρέωσαν τις χώρες του πρώτου κόσμου να περιορίσουν το βιοτικό τους επίπεδο και να ανοίξουν τις πρώτες ρωγμές στο κράτος πρόνοιας, εν αναμονή της πλήρους αποσάθρωσής του.

Είναι να αναρωτιέται κανείς αν ήταν πρωτόγνωρη αυτή η μορφή δράσης των πλουτοκρατών. Όχι. Η συμπεριφορά του καπιταλισμού δεν ήταν κάτι καινούργιο. Ο άνθρωπος που έδωσε τον καλύτερο ορισμό σε αυτή την τακτική πολύ πριν ο όρος παγκοσμιοποίηση ενταχθεί στο οικονομικό και πολιτικό λεξιλόγιο, ήταν ο πρόεδρος ενός μακρινού κράτους της Νότιας Αμερικής, ο Σαλβαδόρ Αλιέντε, ο οποίος, σε μια ομιλία του στη γενική συνέλευση του ΟΗΕ, στις 4 Δεκεμβρίου του 1972, είπε : « Βρισκόμαστε απέναντι σε μια μετωπική σύγκρουση ανάμεσα στις μεγάλες πολυεθνικές και στα κράτη. Οι βασικές τους αποφάσεις –πολιτικές, οικονομικές και στρατιωτικές– μοιάζουν να δέχονται παρεμβάσεις από διεθνείς οργανισμούς, οι οποίοι δεν εξαρτώνται από κανένα κράτος, δεν φορολογούνται και δεν λογοδοτούν για τις πράξεις τους σε κανένα κοινοβούλιο ούτε σε κάποιον άλλο αντιπροσωπευτικό θεσμό του κοινού συμφέροντος. Με λίγα λόγια, υποσκάπτεται ολόκληρη η πολιτική δομή του κόσμου ».

Ήδη από εκείνη την εποχή, η Αγορά είχε αρχίσει να δρα ως δικτατορία και η πολιτική, αυτή η παλιά τέχνη του εφικτού, έγινε ένας διαγωνισμός για την επιλογή του καταλληλότερου διαχειριστή για τα συμφέροντα, όχι των κρατών, αλλά της Αγοράς.

Όλα αυτά, όμως, τα αγνόησαν εσκεμμένα οι Ισπανοί πολιτικοί. Το τόσο χαρακτηριστικό τροπάρι του Πίκαρου, « ό,τι δεν ξέρω, δεν με νοιάζει », τους παγίδευσε στην απόλυτη απραξία μόλις άρχισαν να διαφαίνονται τα πρώτα συμπτώματα της κρίσης.

συνεχίζεται...