Πρόσφατα ο πιανίστας Ντάνιελ Μπαρενμπόιμ ζήτησε από πολλούς διανοουμένους από όλον τον κόσμο να υπογράψουν μια έκκληση εναντίον της τραγωδίας που εκτυλίσσεται στην Παλαιστίνη. Εκ πρώτης όψεως η έκκληση είναι προφανής, ζητεί να χρησιμοποιηθούν όλα τα μέσα για μια ειρηνευτική πρωτοβουλία. Το σημαντικό όμως είναι ότι ξεκινά από έναν μεγάλο ισραηλινό καλλιτέχνη, δείγμα ότι ακόμη και τα πιο οξυδερκή και βαθιά σκεπτόμενα πνεύματα στο Ισραήλ ζητούν να σταματήσουμε να αναρωτιόμαστε ποια πλευρά έχει δίκιο και ποια άδικο και να εργαστούμε για τη συνύπαρξη των δύο λαών. Αν είναι έτσι, θα μπορούσε να κατανοήσει κανείς τις πολιτικές διαδηλώσεις εναντίον της ισραηλινής κυβέρνησης, μόνο που συνήθως οι διαδηλώσεις του είδους έχουν την ταμπέλα του αντισημιτισμού.
Οταν δεν είναι οι ίδιοι οι διαδηλωτές που εκδηλώνουν ρητώς μια αντισημιτική στάση, αναλαμβάνουν πλέον αυτόν τον ρόλο οι εφημερίδες, στις οποίες διαβάζω σαν να είναι το προφανέστερο πράγμα στον κόσμο: «Αντισημιτικές διαδηλώσεις στο Αμστερνταμ» και άλλα ανάλογα. Αυτό θεωρείται πλέον τόσο φυσιολογικό ώστε φαίνεται αφύσικο να το θεωρεί κανείς αφύσικο. Ας αναρωτηθούμε όμως αν θα χαρακτηρίζαμε αντιάρια μια διαδήλωση εναντίον της κυβέρνησης Μέρκελ στη Γερμανία ή αντιλατινική μια διαδήλωση εναντίον της κυβέρνησης Μπερλουσκόνι στην Ιταλία.
Σε αυτές τις λίγες γραμμές δεν μπορεί κανείς να συνοψίσει το αιωνόβιο πρόβλημα του αντισημιτισμού, την κατά καιρούς αναζωπύρωσή του και τις πολλαπλές ρίζες του. Μια στάση η οποία επιζεί εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια και έχει έναν χαρακτήρα θρησκευτικής πίστης, φονταμενταλιστικών απόψεων, θα μπορούσε να θεωρηθεί μία από τις τόσες μορφές φανατισμού που έχουν δηλητηριάσει τον πλανήτη μας ανά τους αιώνες. Αν τόσοι πιστεύουν στην ύπαρξη του Διαβόλου ο οποίος συνωμοτεί για να μας οδηγήσει στην Κόλαση, γιατί να μην πιστέψουν και σε μια συνωμοσία των εβραίων με στόχο να κατακτήσουν τον κόσμο;
Ο αντισημιτισμός, όπως όλες οι παράλογες και καθοδηγούμενες από μια τυφλή πίστη απόψεις, ζει από τις αντιφάσεις. Δεν τις βλέπει, αντιθέτως τις τρέφει χωρίς ντροπή. Π.χ., στα κλασικά αντισημιτικά έργα του 19ου αιώνα κυκλοφορούσαν δύο κοινοί τόποι, οι οποίοι χρησιμοποιούνταν παράλληλα, ανάλογα με την περίσταση. Ο ένας ήταν ότι οι εβραίοι, επειδή ζουν σε μέρη στριμωγμένα και σκοτεινά, ήταν πιο επιρρεπείς από τους χριστιανούς στις ασθένειες (και άρα επικίνδυνοι). Ο άλλος, ότι για μυστηριώδεις λόγους ήταν πιο ανθεκτικοί στις πανούκλες και άλλες επιδημίες, ενώ επιπλέον ήταν φιλήδονοι και τρομακτικά γόνιμοι και επομένως αποτελούσαν μια απειλή έτοιμη να κατακτήσει τον χριστιανικό κόσμο.
Ενας άλλος κοινός τόπος χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τη Δεξιά και την Αριστερά και ως παράδειγμα αναφέρω έναν κλασικό του σοσιαλιστικού αντισημιτισμού (Αλφόνς Τουσνέλ, Οι εβραίοι, βασιλείς της εποχής, 1847) και έναν κλασικό του καθολικού αντισημιτισμού (Ανρί Γκουζενό ντε Μουσό, Ο εβραίος, ο ιουδαϊσμός και ο εξιουδαϊσμός των χριστιανικών λαών , 1869 ). Και τα δύο βιβλία υποστηρίζουν ότι οι εβραίοι δεν ασχολούνταν με τη γεωργία και απείχαν από την παραγωγική ζωή των χωρών στις οποίες διέμεναν· αντιθέτως, αφιερώνονταν απόλυτα στη χρηματοοικονομία και στην κατοχή του χρυσού. Επιπλέον, ως εκ φύσεως νομάδες και έτοιμοι να εγκαταλείψουν το κράτος που τους φιλοξενούσε, κινούμενοι από τις μεσσιανικές ελπίδες τους, θα μπορούσαν εύκολα να πάρουν τα πλούτη τους μαζί τους.
Ας μη σχολιάσουμε το γεγονός ότι άλλα αντισημιτικά έργα αυτής της εποχής, όπως τα διαβόητα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών, κατηγορούσαν τους εβραίους ότι προσπαθούσαν να αποκτήσουν μεγάλα υποστατικά για να προσεταιριστούν τα κτήματα και τη γη. Οπως είπαμε, ο αντισημιτισμός δεν φοβάται τις αντιφάσεις. Είναι όμως γεγονός ότι ένα εξέχον χαρακτηριστικό των ισραηλινών εβραίων είναι ότι χρησιμοποίησαν υπερσύγχρονες μεθόδους για να καλλιεργήσουν τη γη δημιουργώντας υποδειγματικά αγροκτήματα και εργοστάσια και, αν πολεμούν, το κάνουν ακριβώς για να υπερασπιστούν τα εδάφη στα οποία έχουν εγκατασταθεί μόνιμα. Ακριβώς αυτό τους προσάπτει άλλωστε ο αραβικός αντισημιτισμός, του οποίου ο βασικός στόχος είναι η καταστροφή του κράτους του Ισραήλ.
Σε κάθε περίπτωση, αν και είναι ενοχλητικό το γεγονός ότι οι εβραίοι, κάθε φορά που κάποιος επικρίνει την πολιτική του Ισραήλ, τον κατηγορούν για αντισημιτισμό, βρίσκω ακόμη πιο ανησυχητική τη στάση εκείνων οι οποίοι σπεύδουν αμέσως να μεταφράσουν κάθε κριτική των πολιτικών του Ισραήλ με αντισημιτικούς όρους.
άρθρο του Ουμπέρτο Έκο
Οταν δεν είναι οι ίδιοι οι διαδηλωτές που εκδηλώνουν ρητώς μια αντισημιτική στάση, αναλαμβάνουν πλέον αυτόν τον ρόλο οι εφημερίδες, στις οποίες διαβάζω σαν να είναι το προφανέστερο πράγμα στον κόσμο: «Αντισημιτικές διαδηλώσεις στο Αμστερνταμ» και άλλα ανάλογα. Αυτό θεωρείται πλέον τόσο φυσιολογικό ώστε φαίνεται αφύσικο να το θεωρεί κανείς αφύσικο. Ας αναρωτηθούμε όμως αν θα χαρακτηρίζαμε αντιάρια μια διαδήλωση εναντίον της κυβέρνησης Μέρκελ στη Γερμανία ή αντιλατινική μια διαδήλωση εναντίον της κυβέρνησης Μπερλουσκόνι στην Ιταλία.
Σε αυτές τις λίγες γραμμές δεν μπορεί κανείς να συνοψίσει το αιωνόβιο πρόβλημα του αντισημιτισμού, την κατά καιρούς αναζωπύρωσή του και τις πολλαπλές ρίζες του. Μια στάση η οποία επιζεί εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια και έχει έναν χαρακτήρα θρησκευτικής πίστης, φονταμενταλιστικών απόψεων, θα μπορούσε να θεωρηθεί μία από τις τόσες μορφές φανατισμού που έχουν δηλητηριάσει τον πλανήτη μας ανά τους αιώνες. Αν τόσοι πιστεύουν στην ύπαρξη του Διαβόλου ο οποίος συνωμοτεί για να μας οδηγήσει στην Κόλαση, γιατί να μην πιστέψουν και σε μια συνωμοσία των εβραίων με στόχο να κατακτήσουν τον κόσμο;
Ο αντισημιτισμός, όπως όλες οι παράλογες και καθοδηγούμενες από μια τυφλή πίστη απόψεις, ζει από τις αντιφάσεις. Δεν τις βλέπει, αντιθέτως τις τρέφει χωρίς ντροπή. Π.χ., στα κλασικά αντισημιτικά έργα του 19ου αιώνα κυκλοφορούσαν δύο κοινοί τόποι, οι οποίοι χρησιμοποιούνταν παράλληλα, ανάλογα με την περίσταση. Ο ένας ήταν ότι οι εβραίοι, επειδή ζουν σε μέρη στριμωγμένα και σκοτεινά, ήταν πιο επιρρεπείς από τους χριστιανούς στις ασθένειες (και άρα επικίνδυνοι). Ο άλλος, ότι για μυστηριώδεις λόγους ήταν πιο ανθεκτικοί στις πανούκλες και άλλες επιδημίες, ενώ επιπλέον ήταν φιλήδονοι και τρομακτικά γόνιμοι και επομένως αποτελούσαν μια απειλή έτοιμη να κατακτήσει τον χριστιανικό κόσμο.
Ενας άλλος κοινός τόπος χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τη Δεξιά και την Αριστερά και ως παράδειγμα αναφέρω έναν κλασικό του σοσιαλιστικού αντισημιτισμού (Αλφόνς Τουσνέλ, Οι εβραίοι, βασιλείς της εποχής, 1847) και έναν κλασικό του καθολικού αντισημιτισμού (Ανρί Γκουζενό ντε Μουσό, Ο εβραίος, ο ιουδαϊσμός και ο εξιουδαϊσμός των χριστιανικών λαών , 1869 ). Και τα δύο βιβλία υποστηρίζουν ότι οι εβραίοι δεν ασχολούνταν με τη γεωργία και απείχαν από την παραγωγική ζωή των χωρών στις οποίες διέμεναν· αντιθέτως, αφιερώνονταν απόλυτα στη χρηματοοικονομία και στην κατοχή του χρυσού. Επιπλέον, ως εκ φύσεως νομάδες και έτοιμοι να εγκαταλείψουν το κράτος που τους φιλοξενούσε, κινούμενοι από τις μεσσιανικές ελπίδες τους, θα μπορούσαν εύκολα να πάρουν τα πλούτη τους μαζί τους.
Ας μη σχολιάσουμε το γεγονός ότι άλλα αντισημιτικά έργα αυτής της εποχής, όπως τα διαβόητα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών, κατηγορούσαν τους εβραίους ότι προσπαθούσαν να αποκτήσουν μεγάλα υποστατικά για να προσεταιριστούν τα κτήματα και τη γη. Οπως είπαμε, ο αντισημιτισμός δεν φοβάται τις αντιφάσεις. Είναι όμως γεγονός ότι ένα εξέχον χαρακτηριστικό των ισραηλινών εβραίων είναι ότι χρησιμοποίησαν υπερσύγχρονες μεθόδους για να καλλιεργήσουν τη γη δημιουργώντας υποδειγματικά αγροκτήματα και εργοστάσια και, αν πολεμούν, το κάνουν ακριβώς για να υπερασπιστούν τα εδάφη στα οποία έχουν εγκατασταθεί μόνιμα. Ακριβώς αυτό τους προσάπτει άλλωστε ο αραβικός αντισημιτισμός, του οποίου ο βασικός στόχος είναι η καταστροφή του κράτους του Ισραήλ.
Σε κάθε περίπτωση, αν και είναι ενοχλητικό το γεγονός ότι οι εβραίοι, κάθε φορά που κάποιος επικρίνει την πολιτική του Ισραήλ, τον κατηγορούν για αντισημιτισμό, βρίσκω ακόμη πιο ανησυχητική τη στάση εκείνων οι οποίοι σπεύδουν αμέσως να μεταφράσουν κάθε κριτική των πολιτικών του Ισραήλ με αντισημιτικούς όρους.
άρθρο του Ουμπέρτο Έκο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.