Φρανσίσκο Φερέρ, Ζήτω το μοντέρνο σχολείο!

«Έχω την πρόθεση να ιδρύσω στην πόλη σας ένα σχολείο χειραφέτησης, που θα έχει σκοπό να βγάλει από τα κεφάλια των ανθρώπων ό,τι τους διχάζει (θρησκεία, ψεύτικες ιδέες για την ιδιοκτησία, την πατρίδα, την οικογένεια κλπ.) για να κατακτήσουν την ελευθερία.»

Αυτά αναφέρει ο Francisko Ferrer I Guardia (1859-1909) σε μια επιστολή του σε έναν φίλο του Ισπανό κατά τη διάρκεια της υποχρεωτικής του εξορίας στο Παρίσι. Η εξορία του οφείλεται σε σχέδιο εξόντωσης που εφάρμοσε η ισπανική κυβέρνηση εναντίον των ελευθεριακών επαναστατών, που πρωταγωνιστούσαν τότε στους κοινωνικούς, πολιτικούς, αντιπολεμικούς κι αντιεκκλησιαστικούς αγώνες. Στο Παρίσι ο Φερέρ βρέθηκε με τους αναρχικούς αγωνιστές Sebastien Faure, Jeane Grave, Charles Melato και στα τέλη του 19ου αιώνα καλλιέργησε και ανέπτυξε τις ελευθεριακές και παιδαγωγικές του αντιλήψεις. Στα χρόνια της εργασίας, της μελέτης και των πολλών ταξιδιών γνωρίσθηκε και συναναστράφηκε με τους Paul Robin (ψυχή του ελευθεριακού σχολείου Cempui), Luigi Fabri, Luigi Molinari και Elisee Reclus, με τους οποίους προχώρησε και εμβάθυνε στις εκπαιδευτικές του απόψεις.

Γεννήθηκε στην Αλέγια της Βαρκελόνης. Νέος εργάστηκε ως ελεγκτής σε ένα τρένο για να μπορεί να βοηθάει τους πολιτικούς πρόσφυγες που διέσχιζαν τα σύνορα και στη συνέχεια μπήκε στη μασονική στοά. Πήρε μέρος σε μια δημοκρατική εξέγερση και το 1886 εξορίστηκε στο Παρίσι. Εκεί αρχικά δούλεψε ως γραμματέας και αργότερα δίδαξε ισπανικά με νέες και πειραματικές μεθόδους. Το 1901 κληρονόμησε την περιουσία μιας μαθήτριάς του (Ερνεστίν Μολιέρ) και τον ίδιο χρόνο ίδρυσε το πρώτο Μοντέρνο Σχολείο στη Βαρκελόνη, που ήταν ενάντια στο κράτος και την Εκκλησία. Ήταν μικτό (αγόρια και κορίτσια μαζί) και δεν υπήρχαν απουσίες, τιμωρίες, εξετάσεις και βαθμοί. Η ολική εκπαίδευση, ο αθεϊσμός, η επιστήμη, ο ορθολογισμός και η ελευθερία ήταν τα βασικά στοιχεία της παιδαγωγικής του. Έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στην πρακτική γνώση και γι΄αυτό τα μαθήματα γίνονταν συχνά στα εργοστάσια, στα μουσεία ή στην εξοχή. Γρήγορα το σχολείο απέκτησε 125 μαθητές. Για να εξασφαλίσει την αυτονομία του από το κράτος, το Μοντέρνο Σχολείο ήταν επί πληρωμή, αλλά ο καθένας πλήρωνε σύμφωνα με τις δυνατότητές του. Το ισπανικό τμήμα της Διεθνούς είχε ήδη αποδεχτεί την «ολική εκπαίδευση» και ο γνωστός αναρχικός Άνσελμο Λορέντζο είχε γίνει ένας από τους πιο στενούς του συνεργάτες. Το 1905 δημιουργήθηκαν σε όλη την Ισπανία περίπου 50 τέτοια σχολεία. Την ίδια χρονιά ο Φερέρ και 1700 μαθητές κατέβηκαν τη Μεγάλη Παρασκευή σε διαδήλωση υπέρ της ελευθεριακής εκπαίδευσης. Η κυβέρνηση διέταξε το βίαιο κλείσιμό τους. Το 1906, ενώ το κίνημα των μοντέρνων σχολείων απλωνόταν σε όλη την Ισπανία, ο Φερέρ κατηγορήθηκε ότι ήταν συνένοχος και ηθικός αυτουργός στην απόπειρα εναντίον του βασιλιά Αλφόνσο XII (31-5-1906), που έγινε από τον αναρχικό Μatteo Moral, ο οποίος είχε εργαστεί σαν μεταφραστής στο Μοντέρνο Σχολείο. Το σχολείο έκλεισε και ο Φερέρ συνελήφθη. Ύστερα από 13 μήνες στη φυλακή δικάστηκε (δεν υπήρχαν στοιχεία εναντίον του) και αθωώθηκε, κυρίως από τη διεθνή κινητοποίηση που αναπτύχθηκε υπέρ του. Μετά την απελευθέρωσή του ο Φερέρ ταξίδεψε σε όλη την Ευρώπη διαδίδοντας το μήνυμα των ελεύθερων σχολείων. Ο Φερέρ επέστρεψε στην Ισπανία (Ιούλιος 1909) στη διάρκεια των γεγονότων της «Τραγικής Εβδομάδας» (μεγάλη εξέγερση του λαού της πόλης ενάντια στην κυβέρνηση και τον πόλεμο στο Μαρόκο). Συνελήφθη αμέσως με διαταγή της Εκκλησίας και κλείστηκε στη φυλακή με την κατηγορία ότι ήταν ένας από τους υποκινητές της εξέγερσης. Το στρατοδικείο τον καταδίκασε χωρίς αποδείξεις σε θάνατο, παρόλη την τεράστια και διάχυτη διαμαρτυρία που ξεσηκώθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο. Στη Θεσσαλονίκη η Φεντερασιόν οργάνωσε συλλαλητήριο στο Λευκό Πύργο. Αργότερα ίδρυσε δανειστική βιβλιοθήκη και σοσιαλιστικό βιβλιοπωλείο με το όνομα «Φερέρ. Τον Οκτώβριο του 1909 ο Φερέρ δολοφονήθηκε στο κάστρο του Μontjuich της Βαρκελόνης. Πριν εκτελεστεί, σε ερώτηση για την τελευταία επιθυμία, απάντησε : «Θα ‘θελα απλά αν είναι δυνατόν να μην υποχρεωθώ να γονατίσω και να μην μου δέσουν τα μάτια.» Αμέσως προτού το εκτελεστικό απόσπασμα πραγματοποιήσει το κρατικό έγκλημα, φώναξε σ’ ολόκληρη την ανθρωπότητα το ιδανικό του : «Παιδιά μου κοιτάξτε καλά. Δεν είναι δικό σας το φταίξιμο, είμαι αθώος. Ζήτω το Μοντέρνο Σχολείο! ». Και πράγματι οι ιδέες και η πρακτική του σύγχρονου σχολείου δεν χάθηκαν. Τα επόμενα χρόνια ανάλογα σχολεία δημιουργήθηκαν στην Ευρώπη, στην Αμερική, την Κίνα και την Ιαπωνία. Η εκτέλεση του Φερέρ, όπως εκείνη των Σάκο και Βαντζέτι στις ΗΠΑ 20 χρόνια αργότερα, προκάλεσε γενική κατακραυγή. Η κυβέρνηση του συντηρητικού Μάουρα έπεσε…

https://www.youtube.com/watch?v=Sd2sNPxUF-I   

Ελευθεριακές οργανωτικές βάσεις

Σε αντίθεση με τα μαρξιστικά κόμματα, οι οργανώσεις των αναρχικών έδωσαν σημαντική προσοχή σ’ αυτό που ονόμαζαν «ολοκληρωμένη παιδεία», στην ανάπτυξη δηλαδή του ολοκληρωμένου ανθρώπου, η οποία μπορεί ν’ αντενεργεί στην υποβιβαστική και αποκοιμιστική επίδραση της αστικής κοινωνίας και προσπάθησαν να βιώσουν τις αξίες του μέλλοντος, στον βαθμό που κάτι τέτοιο ήταν εφικτό υπό τον καπιταλισμό. Πίστευαν στην άμεση δράση, που θα ευνοούσε την πρωτοβουλία των «μαζών», θα διατηρούσε το πνεύμα της εξέγερσης και θα ενθάρρυνε τον αυθορμητισμό. Προσπάθησαν ν’ αναπτύξουν οργανώσεις βασισμένες στην αλληλοβοήθεια και την αδελφοσύνη, στις οποίες ο έλεγχος θα ασκείτο από κάτω προς τα πάνω και όχι από πάνω προς τα κάτω... Οι αναρχικοί, ή τουλάχιστον οι αναρχοκομμουνιστές, αποδέχονται την ανάγκη για οργάνωση. Θα ήταν το ίδιο παράλογο να πρέπει να επαναλαμβάνουμε αυτό το σημείο με το να συζητάμε σχετικά με το εάν ο Μαρξ αποδεχόταν ή όχι την ανάγκη για κοινωνική επανάσταση.

Το αληθινό ερώτημα που πρέπει να μας απασχολήσει εδώ δεν είναι η οργάνωση ή η μη οργάνωση, αλλά το τι είδους οργάνωση επιχειρούν να δημιουργήσουν οι αναρχοκομμουνιστές. Το κοινό χαρακτηριστικό των διαφόρων ειδών αναρχοκομμουνιστικής οργάνωσης είναι οι οργανικές εξελίξεις από τα κάτω και όχι σώματα κατασκευασμένα από τα πάνω… Οικοδομούνται γύρω από ομάδες «αδελφών» με στενές σχέσεις, τα grupos de afinidad, η ικανότητα των οποίων να δρουν συλλογικά βασίζεται στην πρωτοβουλία, στις ελεύθερα αναπτυσσόμενες πεποιθήσεις και σε μια βαθιά προσωπική συμμετοχή… Οι αναρχοκομμουνιστές δεν αρνούνται την ανάγκη για συντονισμό μεταξύ των ομάδων, για πειθαρχία, για λεπτομερειακό σχεδιασμό και για ενότητα στην δράση. Πιστεύουν όμως ότι ο συντονισμός, η πειθαρχία, ο σχεδιασμός και η ενότητα στην δράση πρέπει να επιτευχθούν εθελοντικά, μέσω μιας αυτοπειθαρχίας που προέρχεται από πεποίθηση και κατανόηση.

Μ. Μπούκτσιν, Άκου Μαρξιστή